آموزش

از دریافت عنوان " دانشمند بین المللی چشم پزشکی " تا  تأسیس بانک چشم در شهر مشهد

وب دا: از همان سال های کودکی، بواسطه‌ی شغل پدر و مادر که هر دو در حرفه مقدس پزشکی فعالیت داشتند با دنیای طبابت؛ کم و بیش آشنا شده بود و هر چند می دانست، پا گذاشتن در این مسیر طولانی همراه با چالش های فراوانی است، اما علاقه و تمایل بسیارش به حرفه پزشکی سبب شد که در زمان انتخاب رشته دانشگاهی، جز به رشته پزشکی فکر نکند و به این ترتیب دکتر سیامک زارعی قنواتی در سال 1374 به عنوان دانشجوی پزشکی وارد دانشگاه علوم پزشکی مشهد شد: " اردیبهشت ماه 1356 در شهر مشهد متولد شدم، پدرم دکتر سهراب زارعی قنواتی، از متخصصین قدیمی رشته اطفال در شهر مشهد بودند ( و همچنان مشغول طبابت هستند ) و مادرم دکتر نرگس قاسمیان، که البته چند سالی است فعالیت پزشکی ندارند.

تحصیلات من در چهار سال اول دوره ابتدایی، به دلیل اینکه پدر مشغول گذراندن طرح دوره تخصص در تربت جام بودند، در این شهرستان سپری شد و پس از بازگشت خانواد‌ه‌ به شهر مشهد، در دبستان سجاد و سپس در دبیرستان امام رضا(ع) تا مقطع دیپلم ادامه تحصیل دادم. سال سوم دبیرستان، در آزمون سراسری دانشگاه آزاد در رشته پزشکی پذیرفته و سال چهارم متوسطه نیز، در آزمون سراسری در رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پذیرفته شدم که طبعاً انتخاب من دانشگاه سراسری بود و به این ترتیب در سال 1374 به عنوان دانشجوی رشته پزشکی، وارد دانشکده پزشکی مشهد شدم".

از صدرنشینی در آزمون های دانشگاهی تا جایزه جهانی(ICO)

طی سال‌های تحصیل در دانشگاه، آزمون های متعددی را با کسب رتبه اول پشت سر گذاشته بود و این افتخار در آزمون بین المللی اینترنشنال کانسیل آفتالمولوژی (ICO) نیز تکرار شد؛ آزمونی که با حضور چندین هزار داوطلب چشم پزشک از سراسر جهان برگزار و در بردارنده فرصتی درخشان برای گذراندن دوره آموزشی یکساله در یکی از بهترین مراکز چشم پزشکی دنیا بود: " پس از کسب رتبه اول آزمون پره انترنی، در آزمون دستیاری هم از بین حدود 17 هزار داوطلب، با اختلاف چشمگیر رتبه اول کشوری را کسب کردم و به عنوان دانشجوی یک درصد برتر دانشگاه مستقیماً وارد دوره دستیاری شدم. همچنین کسب رتبه اول بورد (رتبه اول بورد کتبی و شفاهی) چشم پزشکی در سطح کشور سبب شد که بتوانم دوره طرح را در قالب هیأت علمی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد خدمت کنم و یک سال پس از دوره هیأت علمی، برای گذراندن دوره فوق تخصصی سگمان قدامی که شامل؛ آب مروارید، قرنیه، پیوند و جراحی عیوب انکساری بود به دانشگاه شهید بهشتی تهران ( بیمارستان لبافی نژاد ) رفتم و پس از یک سال و نیم، مجدداً به دانشگاه علوم پزشکی مشهد بازگشته و به عنوان عضو هیأت علمی فعالیتم را ادامه دادم. البته در این فاصله‌ی زمانی، در یک آزمون بین المللی به نام اینترنشنال کانسیل آفتالمولوژی (ICO) حضور یافتم که از حدود ۹۲ کشور، شرکت کننده داشت و موفق شدم در این آزمون، رتبه اول جهان را کسب کنم که بر همین اساس ، یک بورسیه ۲۳ هزار دلاری به نام Helmerich Award به بنده اهداء شد و من این امکان را داشتم که ضمن برخورداری از حمایت مالی، در هر جایی از جهان که مایل هستم ادامه تحصیل بدهم.

در آن زمان یکی از بهترین مراکز چشم پزشکی جهان ( که البته هنوز هم از مراکز سرآمد در حوزه چشم پزشکی به شمار می رود) ، دانشگاه UCLA آمریکا و مؤسسه چشم جولز استاین بود و من بر اساس سابقه درخشان این مؤسسه، ترجیح دادم که دوره آموزشی ام را در این مرکز بگذرانم و در پایان دوره هم با توجه به اینکه فعالیت‌های من در امریکا چشمگیر بود و همچنین سوابق تحصیلی‌ام کاملا رضایت بخش بود و البته پس از شرکت و کسب رتبه اول در یک آزمون بین‌المللی چشم پزشکی دیگر، رئیس فدراسیون بین‌المللی چشم پزشکی (ICO) ،پرفسور اسپایوی، در طی تماس شخصی، ضمن تبریک به بنده پیشنهاد دادند که در صورت تمایل، در یکی دیگر از مراکز آمریکا به نام Bascom Palmer که از مراکز درجه یک این کشور در حوزه چشم پزشکی و وابسته به دانشگاه میامی آمریکا است، برای یک دوره دیگر فوق تخصصی در مورد بیماریهای سطحی چشم و قرنیه مصنوعی بورسیه شوم و من هم پذیرفتم. در همان سال 2011 و پس از اتمام دوره فوق تخصصی در دانشگاه UCLA ، به دانشگاه میامی در فلوریدای آمریکا رفتم و در آنجا نیز دوره مربوط به بیماری‌های سطحی چشم و کراتوپروتز ( قرنیه مصنوعی) را طی نمودم. در این مدت با توجه به سوابقم در دانشگاه UCLA و توصیه نامه های اساتیدم در امریکا امکان فعالیتهای بسیار بیشتری داشتم و در اکثر امور بالینی، جراحی های جدید و تحقیقات این مرکز مشابه یک هیأت علمی نقش داشتم. در این مدت مقالات متعدد مشترکی منتشر کرده و ارتباطات بین المللی خود را گسترش دادم. با پایان یافتن این دوره های فوق تخصصی و با دو مدرک فلوشیپ از آمریکا به دانشگاه علوم پزشکی مشهد بازگشتم".

راه اندازی دوره فوق تخصصی قرنیه بین المللی مورد تأیید فدراسیون جهانی چشم

پس از اتمام دوره فوق تخصصی سگمان قدامی در دانشگاه شهید بهشتی با همت سایر همکاران موفق به ایجاد دوره دوره فوق تخصصی قرنیه و سگمان قدامی در بیمارستان خاتم الانبیا(ص) شدیم. دو سال بعد پس از اتمام دوره فوق تخصصی در آمریکا، متقاضی ایجاد یک مرکز بین المللی برای آموزش چشم پزشکان در رشته فوق تخصصی قرنیه، آب مروارید و جراحی عیوب انکساری (سگمان قدامی) در دانشگاه علوم پزشکی شدم. در آن سال پس از دریافت درخواست من توسط فدراسیون بین المللی چشم و با حمایت سایر اساتیدم در امریکا، در اتفاقی کم نظیر شخص پروفسور گیبل که ریاست فدراسیون جهانی چشم پزشکی بود، جهت بازدید به شهر مشهد سفر کرد و پس از بررسی توانمندی‌ها و امکانات، به اینجانب مجوز آموزش و تربیت چشم پزشکان بین‌المللی در رشته پیوند قرنیه، کاتاراکت و جراحی عیوب انصاری و سگمان قدامی را داد و پس از آن بالغ بر ۱۰ چشم پزشک بین المللی در بیمارستان خاتم الانبیا(ص)  تحت آموزش و تربیت قرار گرفته و مدرکشان پس از تأیید توسط اینجانب مورد تأیید فدراسیون بین المللی چشم قرار گرفته است. اکثر این افراد در کشورهای خود و اغلب در دانشگاه‌های مرتبط مشغول طبابت و آموزش می‌باشند. در آن سال، این اولین مرکز در خاورمیانه بود که چنین مجوزی را دریافت می کرد. البته متأسفانه در سالهای اخیر و به دلیل تحریمهای بین المللی درخواست‌های بین المللی برای دوره مذکور کاهش یافته است.

سفر مجدد به خارج کشور و پایه گذاری دستاوردی ماندگار در مشهد

دکتر زارعی قنواتی در سال 1393 مجدد  سفری به خارج کشور داشت که البته این بار، موضوعی مهم تر و ماندگارتر هدف سفر است؛ تأسیس بانک چشم در شهر مشهد... : " در سال 2015 برای طی کردن دوره Eye Bankingیا بانک چشم و پیوند پیشرفته قرنیه در دانشگاه ایندیاناپلیس امریکا و با این نیت که بتوانم بانک چشم را در شهر مشهد راه اندازی کنم، خدمت پروفسور پرایز؛ از بزرگان علم پیوند قرنیه در جهان، رسیدم ( ایشان بسیاری از ابزارهایی که در پیوند قرنیه کاربرد دارد و همچنین عمده کتاب‌های مرتبط با این حوزه را تألیف کرده‌اند و در واقع می‌توان وی را پدر پیوند قرنیه مدرن دانست ) در طی شش ماه که بنده نزد پروفسور پرایز بودم ، روشهای جدید پیوند قرنیه و همچنین دوره فرآوری بافت های چشمی را گذراندم. علاوه بر آن در بانک چشم ایندیاناپولیس آمریکا فعال شدم و پس از بازگشت به مشهد، پروپوزال بانک چشم را آماده کردم تا مقدمات تأسیس بانک چشم در مشهد را فراهم کنم".

تأسیس بانک چشم مشهد ؛ افتخاری که از دل مرارت های بسیار رقم خورد!

تلاش ستودنی و دغدغه مندانه دکتر زارعی قنواتی و همکارانش؛ در جهت تأسیس بانک چشم مشهد در حالی آغاز و دنبال میشود که انبوهی از چالش های ریز و درشت در مسیر حرکت، ( که اغلب هم به امور اجرایی باز می گردد ) بارها عزم آنان را تا مرز دلسردی و نا امیدی پیش می برد، اما حمایت های مستمر و همدلانه‌ی مسئولان دانشگاه؛ اعم از رؤسا و معاونین وقت و... در نهایت سبب می شود که این بار سنگین به سرمنزل مقصود برسد و بانک چشم مشهد به عنوان نمادی از افتخارات و توانمندی حوزه پزشکی کشور، در شهر مشهد راه اندازی گردد. صحبت های دکتر زارعی قنواتی در این خصوص هم شنیدنی است: " در پروسه راه اندازی بانک چشم مشهد، بنده به عنوان مجری بر ابعاد مختلف کار، نظارت داشتم و حتی در فعالیت‌های ساختمانی ، دیزاین ، ایجاد کلینروم ، خریدها و تجهیز مؤسسه نیز نقش داشتم تا در نهایت و با گذر از چالش های بسیار توانستم بانک چشم را تأسیس کنم، این بانک از پیشرفته‌ترین بانک چشم‌های منطقه است و از این جهت بسیار کمیاب و نادر است. اغلب کشورهای پیشرفته منطقه بانک چشم ندارند، لذا برای انجام پیوند قرنیه نیازمند تأمین قرنیه از کشورهایی مثل آمریکا هستند، اما خوشبختانه ما در ایران علاوه بر بانک چشم تهران در مشهد هم آن را راه اندازی کردیم و این بانک تاکنون بافت مورد نیاز ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ پیوند قرنیه را فراهم کرده و از نظر کیفیت قرنیه هم به جرأت می‌توان گفت که از بسیاری بانک چشم‌های جهان و از جمله آمریکا بهتر است".

از دکتر زارعی قنواتی پیرامون ضرورت و اهمیت تأسیس بانک چشم در جهان و از جمله کشورمان ایران، سوال می کنم، که پاسخ می دهند: " هر کشوری به ازای هر ۱۵ میلیون نفر، نیازمند یک بانک چشم است و ما در کشورمان ایران هنوز حدود ۳ یا ۴ بانک چشم دیگر نیاز داریم تا به آمار استاندارد آن برسیم. نکته دیگر اینکه، بانک چشم در واقع یک تکنولوژی استراتژیک است که هر کشوری نمی‌تواند از نظر فنی و علمی آن را داشته باشد و خوشبختانه ما از این موقعیت برخوردار هستیم. هم اکنون خیلی از کشورهای منطقه برای پیوند قرنیه به ایران می‌آیند که این امر نشان از توانمندی متخصصین ایرانی و برخورداری کشورمان از تکنولوژی های روز جهان در حوزه چشم پزشکی است".

پیوند قرنیه از فرد متوفی؛ نکته‌ی مهمی که بسیاری از مردم نمی دانند!

 دکتر زارعی قنواتی در بین صحبت های خود به نکته مهم و جالبی اشاره می کند که شاید بسیاری از مردم نسبت به آن بی اطلاع باشند و آن اینکه از یک فرد وفات یافته ( و نه فرد مرگ مغزی ) امکان پیوند قرنیه به فردی که کم بینا یا نابینا است، وجود دارد: " در مورد فردی که فوت می کند و عملاً هیچ امیدی به بازگشت او به زندگی نیست، حدود یک و حتی دو روز فرصت وجود دارد که قرنیه او در صورت رضایت خانواده اش، پیوند شود، این در حالی است که مثلاً در مورد پیوند کلیه یا پیوند قلب و ... چنین امکانی وجود ندارد و حتماً باید از یک فرد مرگ مغزی این کار انجام شود. ما در بانک چشم مشهد، صحنه‌های بسیار زیبایی داریم از اهدای قرنیه فردی که فوت شده و با رضایت خانواده‌اش پیوند قرنیه برای بازگرداندن بینایی به یک فرد کم بینا یا نابینا  انجام می‌شود و من امیدوارم که با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی بیشتر به مردم بتوانیم امکان انجام این پیوندها را در شهر مشهد بیش از پیش فراهم کنیم. متأسفانه در دنیا کمبود بافت‌های چشمی بسیار فراگیر است و تقریباً از هر ۲۰ نفر که نیازمند پیوند قرنیه هستند، تنها برای یک نفر امکان پیوند قرنیه فراهم می‌شود، چون تکنولوژی و بانک چشم و همچنین افراد متخصصی که بتوانند پیوند را انجام دهند در خیلی از کشورها وجود ندارند، البته کشور ما خوشبختانه از این جهت وضعیت خوبی دارد و با برخورداری از بانک چشم، یکی از بزرگترین مشکلات چشم پزشکی که همانا نابینایی و کم بینایی به علت مشکلات قرنیه و بویژه قوز قرنیه است تا حد زیادی مرتفع خواهد شد. بانک چشم مشهد در آینده نزدیک فعالیت‌های خود را در بهشت رضا(ع) نیز گسترش خواهد داد و در مواردی که خانواده‌ها مایل باشند امکان اهدای چشم از متوفی فراهم خواهد شد. بنده امیدوارم با رایزنی‌های انجام شده بتوانیم از ماه آینده با خانواده‌هایی که قصد دارند برای متوفای خود کار خیری را انجام دهند ( و چه کاری بهتر از این که بتوانند فردی را که نابینا یا کم بینا است به بینایی برسانند ) ارتباط برقرار کنیم و امیدواریم پیش از ایام عید این امکان فراهم شود."

ورود به هیأت مدیره انجمن چشم پزشکی خراسان، ایران و حضور در رده های بالای تصمیم گیری چشم پزشکی بین المللی

"در دوران دانشیاری تصمیم گرفتم نقش بیشتری در هدایت چشم پزشکی در کشور و جهان ایفا کنم. پس از شرکت در انتخابات انجمن چشم پزشکی به عضویت هیأت مدیره انجمن چشم پزشکی ایران در آمدم. در انجمن چشم پزشکی نیز با توجه به سوابقم، مسئول و مدیر روابط بین‌الملل انجمن شدم و  با توجه به فعالیت‌هایی که در انجمن‌های مختلف بین‌المللی انجام داده بودم،  امکان لابی‌گری و کسب سهمیه‌های مختلف برای انجمن چشم پزشکی ایران را فراهم کردم.

یک موردبسیار با اهمیت، ورود به تصمیم گیری در فدراسیون جهانی چشم به عنوان عضو شورای مرکزی فلوشیپ و کارگروه نگارش کوریکولوم  و همچنین عضویت در کانسیل انجمن بین‌المللی آسیا و اقیانوسیه بود که دست  ایران را برای حضور در تصمیم گیری‌های بین‌المللی باز کرد. جالب است بدانید از نظر جغرافیایی ما در محدوده انجمن مدیترانه قرار می‌گیریم. متأسفانه به دلایل علمی و تا حدودی سیاسی این انجمن فعالیت عمده‌ای در منطقه انجام نمی‌دهد و به خصوص در فعالیت‌های منطقه‌ای همکاری زیادی با چشم پزشکی ایران ندارد. در حدود ۷ سال پیش با لابی بین المللی و حمایت اساتید و همکارانم در امریکا آلمان ، توانستم ایران را به عضویت انجمن آسیا و اقیانوسیه که اعضای بسیار مهمی مانند ژاپن، کره، چین، هند و استرالیا دارند ، درآورم. این انجمن پرجمعیت‌ترین و مهم‌ترین انجمن بین‌المللی چشم پزشکی است و عملاً نقش بسیار مهمی در تصمیم‌گیری‌های حوزه چشم پزشکی در جهان دارد. حضور ما در این انجمن علاوه بر همکاری‌های بین‌المللی و ارتباطات علمی نقش ایران را در تصمیم گیری‌های بین‌المللی کاملاً برجسته می‌کند و بنده نیز از همان سالهای ابتدایی نماینده ایران و سپس نماینده منطقه ای در انجمن مذکور شدم و توانمندی تغییرات سیاست‌های کلی در حوزه چشم پزشکی را به عنوان نماینده ایران و منطقه به دست آوردم. علاوه بر آن که کانسیل ممبر انجمن مذکور هستم، عضو شورای رهبری و پذیرش عضویت و همکاری بین اللملی آن نیز می باشم. "

تلاش های علمی که با کسب کرسی های جهانی به ثمر نشست

دکتر زارعی قنواتی که در حال حاضر استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی مشهد است، در طول سالهای تحصیل و فعالیت کاری در داخل و خارج کشور، موفق به کسب جایگاه ها علمی مختلف و نگارش آثار علمی ارزشمندی شده که از جمله‌ی آن می توان به نگارش حدود 110 مقاله ISI، تألیف 5 عنوان کتاب، دریافت عنوان دانشمند بین المللی چشم پزشکی از سوی انجمن بین المللی چشم پزشکی، کسب چهار دوره عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه، کسب رتبه های برتر کشوری در جشنواره های شهید مطهری و جشنواره رازی، احراز عنوان " چشم پزشک پارسی " از سوی بنیاد چشم پزشکی پروفسور شمس و کنگره سراسری فارابی، عضویت در کمیته فلوشیپ موسسه اینترنشنال کانسیل آفتالمولوژی (ICO) و کسب کرسی آموزشی و نگارش کوریکولوم

 تخصصی چشم پزشکی در این مؤسسه و همچنین عضویت در انجمن آسیا اقیانوسیه و البته دبیری و عضویت هیأت تحریریه چندین مجله معتبر چشم پزشکی اشاره کرد: " من از حدود پنج سال قبل کانسیل منبر انجمن آسیا اقیانوسیه شدم و در تصمیم گیری‌های کلان چشم پزشکی در این منطقه نقش دارم، انجمن چشم پزشکی آسیا اقیانوسیه از نظر تعداد و اهمیت مهم‌ترین انجمن چشم پزشکی جهان است و از این جهت بنده توانستم کرسی ایران را در این انجمن حفظ و نمایندگی کنم. اخیراً هم موفق شدم یک کرسی در مؤسسه Bascom Palmer برای تدریس ، ریسرچ و امور تحقیقاتی مشترک داشته باشم. همچنین سال گذشته یک فرصت مطالعاتی برای یک دوره فوق تخصصی دیگر را در دانشگاه Bascom Palmer گذراندم که در آنجا علاوه بر کار بر روی دو پتنت مهم ( که یکی مربوط به جراحی مدرن آب مروارید است و دیگری بحث کاشت رینگ های اوژنیک داخل قرنیه در بیماران قوز قرنیه) ، نقش تدریس و آموزش دستیاران و فلوشیپهای چشم پزشکی آمریکایی را هم بر عهده داشتم و هم اکنون نیز از این طریق با دانشگاه میامی مرتبط هستم و کارهایی مشترک انجام می‌دهیم که از جمله آن می‌توان به نگارش فصلی از کتاب رفرنس و مرجع جهانی چشم پزشکی با عنوان امریکن آکادمی آمفتالمولوژی اشاره کرد. معتقدم که این کارهای مشترک می‌تواند برای هر دو دانشگاه مفید باشد".

ارتقاء علم و مهارت پزشکی، در گرو ارتباطات بین المللی است

دکتر زارعی قنواتی با توجه به تجربه ای که از تحصیل و کار در خارج کشور دارد معتقد است که یکی از مهمترین راه های ارتقای علم پزشکی و مهارت های مرتبط با آن افزایش تعاملات و ارتباطات بین المللی است: "بنده معتقدم فعالیت‌های علمی و پیشرفت‌های آن باید با ارتباطات بین‌المللی همراه باشد و اگر یک فرد یا یک مرکز دانشگاهی خود را ایزوله کند، به تدریج کیفیت کارش اُفت خواهد کرد، اما زمانیکه با سایر دانشگاه‌های داخلی و خارجی ارتباط داشته باشد و وارد رقابت‌های سالم و کارهای مشترک بشود، قطعاً برای هر دو طرف آورده بسیاری خواهد داشت و موجب پیشرفتشان می‌شود.

بر همین اساس من فکر می‌کنم که دوره‌های فوق تخصصی در خارج کشور برای باز شدن و فراگیر شدن افق علمی هر فردی می‌تواند کمک کننده باشد و در حال حاضر همین ارتباطات سبب شده که ما دانشجویان مشترک داشته باشیم و برخی از دانشجویان و چشم پزشکان ما در سایه همین ارتباطات، در خارج از کشور تحصیل کرده‌ ، بازگشتند و کارهای جدیدتری را انجام داده‌اند؛ از طرفی نگاه‌های مراکز بین المللی به توانمندی علمی و مهارت چشم پزشکان ایران تغییر میکند. بنده به خاطر دارم در سال ۲۰۱۰ که به آمریکا رفته بودم، مدتی طول کشید تا لاینسس من ( که مجوز معاینه با بیمار و عمل جراحی است ) حاضر شود و من در این فاصله، وقتی در مورد مباحث مختلف چشم پزشکی صحبت می‌کردم، از جهت تئوری و بحث‌های نظری می‌دانستند که وضعیت کشور ما خوب است ، اما باور نمی‌کردند که عمل‌ها و پیوندها را هم به خوبی انجام دهیم، ولی زمانیکه لاینسس آمد و من در بخش‌های بالینی و اتاق عمل حضور یافتم کاملاً دیدگاه آنها تغییر کرد و یکی از اساتید معروفی که با هم زیاد کار می‌کردیم در اواخر کار من در مؤسسه چشم پزشکی امریکا، در یک کنفرانس بین المللی با افتخار اعلام می کرد که من پیوند دالک را ( که یکی از پیوندهای خاص است و در ایران ما آن را به وفور انجام می‌دهیم)  از دکتر سیامک آموختم. خوشبختانه افرادی همچون ایشان در کنگره‌های سالانه ما حضور پیدا می کنند و از نزدیک با کارهای چشم پزشکی ایران آشنا شده اند و به این نتیجه رسیده اند که ایران چشم پزشکی قوی دارد و افراد توانمند در آن زیاد هستند، لذا اکنون حالت یک طرفه ای که صرفاً یک نفر آموزش ببیند وجود ندارد و در واقع یک تبادل دو طرفه بین‌المللی است که هر دو طرف هم از آن سود می‌برند.

دکتر زارعی قنواتی به سابقه مدیریت خود در واحد روابط بین الملل دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز اشاره و در خصوص ظرفیت های این حوزه اظهار می کند:" بنده مدت هشت سال مدیر روابط بین‌الملل دانشگاه علوم پزشکی مشهد بودم و در واقع با افراد، دانشگاه‌ها و سازمان‌های پزشکی دنیا ارتباط داشتیم و در این مدت دریافتم که دانشگاه علوم پزشکی مشهد پتانسیل‌های بسیار زیادی دارد و اساتید فرهیخته در آن فراوان هستند، همینطور دانشجویان پزشکی ایران که غالباً جزو افراد نخبه و باهوش کشور هستند. در سایر کشورها افرادی که به سراغ رشته پزشکی می‌روند ممکن است از افراد نخبه نباشند، اما در ایران معمولاً رشته پزشکی گزینه منتخب افراد نخبه و باهوش است و بر همین اساس خیلی از دانشجویان ما از هوش و قدرت فراگیری سرآمد هستند و این ارتباطات بین المللی وقتی اتفاق می‌افتد چنین افرادی می‌توانند توانمندی‌های خود را چند برابر کنند و از نظر علمی خود را در سطح جهان مطرح کنند.

البته شخصاً احساس می‌کنم که در سال‌های اخیر ارتباطات بین المللی ما چندان پویا نیست و اگر این ارتباطات تقویت بشود قطعاً نگاه‌ها نسبت به توانمندی‌های پزشکی کشورمان تغییر خواهد کرد؛ هر چند که خیلی از کشورهای منطقه و کشورهای دیگری که با ایران در ارتباطند به این توانمندی پزشکی ایران واقف هستند، اما در عین حال معتقدم که ما هنوز با آنچه که کشورمان لیاقت و ظرفیت آن را دارد خیلی فاصله داریم.

شاید برای عموم مردم قابل باور نباشد؛ اما خیلی از خدمات پزشکی که در ایران به راحتی و با کیفیت قابل قبول در دسترس است در خیلی از کشورهای پیشرفته به این راحتی قابل دسترس نیست و اگر هم وجود داشته باشد با هزینه‌های بسیار بالا همراه است. مثلاً یک ویزیت چشم پزشکی در کشور آمریکا نزدیک ۴۰۰ تا ۵۰۰ دلار است ؛ در صورتیکه در کشور ما می‌توان با یک هزینه نسبتا پایین،  بهترین متخصص یک رشته را دید. در خیلی از کشورها این اجازه به شما داده نمی‌شود که هر پزشکی را خواستید ببینید و باید سطح ارجاع را رعایت کنید و در صف نوبت باشید،؛ حتی در بخش اورژانس ممکن است بیمار ۵ تا ۶ ساعت معطل شود و این یک روال معمول در آن کشورها به شمار می رود. مثال دیگر پیوند قرنیه است که در بعضی کشورها پیشرفته نوبتهای طولانی و صف انتظار چند ساله دارد.

در مجموع سطح علمی پزشکان ما و امکانات حوزه پزشکی کشور نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر در سطح بسیار خوبی است و حتی حوزه پزشکی ما نسبت به سایر حوزه‌ها در کشور هم از شرایط مطلوبی برخوردار است و انشاالله بتوانیم این سطح مطلوب را حفظ کنیم چون به دلیل تحریمها و مشکلات اقتصادی حفظ وضعیت موجود در سالهای آتی بسیار سخت خواهد بود. نگرانی‌ دیگری که اکنون در کشور وجود دارد، مهاجرت پزشکان ما به خارج از کشور است . تا چند سال قبل مهاجرت ها به کشورهای پیشرفته و تراز اول اتفاق می‌افتاد اما اکنون به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز مهاجرت انجام می‌شود و خیلی از دانشجویان من این دغدغه را دارند که شاید بهتر باشد مهاجرت کنند و با توجه به اینکه کشورهای منطقه با یک وضعیت خوب پذیرای آنها هستند، قطعاً در آینده ما دچار مشکل خواهیم بود.

ضمن اینکه چنین مشکلی با افزایش پذیرش دانشجویان پزشکی حل نمی‌شود، چون افزایش پذیرش دانشجو تنها کیفیت آموزش و توانایی های بالینی فارغ التحصیلان را کاهش می‌دهد و اگر قرار باشد بهترین‌های این رشته که با زحمت و هزینه فراوان پرورش یافتند به کشورهای دیگر بروند واقعاً آینده درمان کشور مثل خیلی از مسائل دیگر دچار چالش خواهد شد. در حوزه چشم پزشکی، بنده به جرأت عرض می‌کنم که در حال حاضر هیچ دلیلی برای ارجاع دادن بیماران به خارج کشور وجود ندارد، ولی شاید یک دهه آینده مجبور باشیم که مثل سال‌های دهه ۶۰ بیماران مان را به خارج کشور بفرستیم. بنابراین دوره درخشان پزشکی کشور که خوشبختانه همچنان هم وجود دارد، باید مورد توجه باشد و مغفول نماند تا همانند بسیاری از مشکلات که اکنون در سایر زمینه‌های داریم، در زمینه پزشکی هم دچار مشکل نشویم".

استاد زارعی قنواتی به مهاجرت برخی همکاران خود و فعالیت آنها در مراکز مختلف جهان نیز اشاره کرده و در عین حال معتقد است که مهاجرت کردن اغلب با مشکلات فرهنگی و عاطفی متعددی همراه است و کنار آمدن با این مشکلات ممکن است در توان هر کسی نباشد: " به طور کلی موضوع مهاجرت و اینکه چرا برخی افراد می روند و برخی می‌مانند به عوامل و فاکتورهای متعددی بستگی دارد. برخی افراد ممکن است از نظر فرهنگی، عاطفی یا خانوادگی وابستگی هایی داشته باشند و بعضاً دچار مشکلاتی در این خصوص بشوند، اما حقیقتاً هیچ جای دنیا کشور انسان نمی‌شود و قطعاً همه دوست دارند که در کشور خودشان بمانند و باعث ارتقای وضعیت آن بشوند، اما متأسفانه گاهی شرایط به نحوی رقم می‌خورد که افراد ترجیح می‌دهند علی رغم همه مشکلاتی که با مهاجرت خواهند داشت به این شرایط تن بدهند."

تأسیس بانک چشم، مهمترین چالش در حوزه کاری من بود

از آنجا که مسیر پیشرفت همیشه با چالش ها و مشکلات متعددی همراه است و شرایط استاد زارعی قنواتی نیز از این موضوع مستثنی نبوده ، از ایشان در خواست میکنم که در خصوص چالش ها و مشکلات پشت سر گذاشته شده در این مسیر کمی صحبت کند: " در زمینه های علمی شخصاً دچار چالشی که مرا به این نتیجه برساند که ادامه راه ممکن نیست، نشده ام، اما در عین حال همه می‌دانیم که رشته چشم پزشکی رشته بسیار سختی است و عمل‌های پیچیده‌ای دارد و بنابراین باید تلاش و پشتکار  زیادی داشت.

 همچنین در گسترش فضاها و امکانات چشم پزشکی شهر در بخش خصوصی نیز تلاش زیادی داشته ام از جمله راه اندازی بخش جراحی عیوب انکساری همراه با لیزر فمتوسکند اسمایل و اگزایمر بیمارستان رضوی، ریاست شورای راهبردی چشم این بیمارستان برای چهار سال و سپس راه اندازی اتاق عمل چشم گهرسا و همچنین کلینیک فوق تخصصي و اتاق عمل لیزر حذف عینک نورآفرین که در حال حاضر نیز  در حال گسترش است را می توان نام برد. ولی چالشی که بیش از سایر مشکلات در ذهن من پررنگ مانده ، مربوط به تأسیس بانک چشم است. این چالش به حدی مرا تحت فشار قرار داده بود که بارها با خود فکر کردم، شاید تأسیس بانک چشم تصمیم اشتباهی است و اساساً نباید این کار انجام بشود، چون فوق العاده کار سخت و چالش برانگیزی بود. البته چالش‌های آن به هیچ وجه فنی و تخصصی نبود و بیشتر مربوط به حواشی ایجاد بانک چشم و کارهای اجرایی بود؛ هر چند که حمایت مستقیم دانشگاه علوم پزشکی مشهد و معاونت پژوهشی هم وجود داشت. به طور کلی امور اجرایی و ایجاد فضاهای جدید  معمولا در کشور ما خیلی چالش برانگیز است و این چالش ها می‌تواند افراد را دلسرد کند. من افراد بسیاری را سراغ دارم که می‌توانند مؤسسات و مراکز بزرگی را در رشته‌های مختلف تأسیس کنند و فعالیت‌های علمی و تحقیقی مختلف داشته باشند، اما به دلیل چالش‌های کار اجرایی سعی می‌کنند وارد این حوزه نشوند. معمولا در قسمت‌های علمی و درمانی کشور کسانی که توانمندند، می‌توانند کار را پیش ببرند اما حوزه اجرایی با توجه به اینکه حواشی می تواند خیلی چالش برانگیز باشد، شاید افراد را به این نتیجه برساند که اصلاً وارد این فضاها نشود. بنده هم بارها فکر کردم که شاید نباید به سمت تأسیس بانک چشم می‌رفتم، اما خداوند لطف کرد و حمایت‌ها هم وجود داشت و با وجود همه سختی ها و مرارت های زیاد کار به نتیجه رسید و بانک چشم تأسیس شد."

حمایت های خانواده، مسئولان دانشگاه و گروه چشم پزشکی، پشتوانه پیشرفت هایم بود

دکتر زارعی قنواتی در این گفتگو، از نقش حمایتی خانواده و بویژه همسرش که ضمن انجام کار طبابت، بخش قابل توجهی از بار مسئولیت های زندگی مشترک را در غیاب وی متحمل شده و همین طور حمایت های مسئولان دانشگاه و گروه چشم پزشکی یاد کرده و می گوید:" خانواده نقش زیادی در پیشرفت‌های یک فرد دارند و خوشبختانه من هم از این حمایت برخوردار بودم. همسرم خانم دکتر شادی شیبانی که متخصص داخلی هستند، در دوره‌های مختلف از بنده حمایت زیادی داشتند و به ویژه در دوره اخیر که من در آمریکا بودم و ایشان به همراه فرزندم در ایران بودند.

همچنین از حمایت گروه چشم پزشکی، رؤسا و معاونت‌های مختلف دانشگاه و حتی افرادی که سمت‌هایشان تغییر کرده قدردانی می کنم که همیشه حامی من بودند و با توجه به اینکه پروسه تأسیس بانک چشم طولانی بود، لازم است که از آقایان دکتر مهرابی بهار، دکتر دارابی، دکتر شبستری و بویژه دکتر بحرینی و همینطور معاونین حوزه پژوهش و درمان دانشگاه که خیلی خوب مرا در این مسیر همراهی کردند تشکر کنم. برخی اساتید هم در دانشگاه‌های آمریکا نیز در موفقیتهای بین المللی من نقش  چشمگیر داشتند که از جمله‌ی آنها می توانم به پروفسور تونی آلداوی و برادلی استراتسما چهره های مشهور علم چشم پزشکی در مرکز جولزاستاین و آقای دکتر پرایز که در واقع پدر پیوند قرنیه در آمریکا هستند در دانشگاه ایندیاناپلیس اشاره کنم . همچنین در دانشگاه میامی با پورفسور آلفونسو، پرفسور ویکتور پرز و پرفسور سونیا یو علاوه بر بحث آموزش، فعالیت‌های مشترک علمی، تحقیقاتی و تألیفات زیادی داشتیم و هر یک نقش بسیار برجسته‌ای در زندگی حرفه ای من داشتند."

تأثیر مستقیم فعالیت حرفه ای والدین، در چشم انداز شغلی فرزندشان

از دکتر سیامک زارعی قنواتی در خصوص علت ورودش به حرفه پزشکی؛ علیرغم همه سختی ها و چالش های متعدد آن سوال می کنم که پاسخ می دهد:  " ایده ای که از دوران کودکی در ذهن فرد شکل می‌گیرد، اغلب متأثر از فضای خانواده و محیط اوست و شاید اگر والدین من به عنوان مثال در رشته مهندسی فعالیت می‌کردند یا مثلاً پدر من خلبان بودند، این احتمال وجود داشت که من هم به سمت این رشته‌ها سوق پیدا کنم، اما به هر حال این اطمینان را دارم که بسیار به رشته پزشکی علاقمند بودم و هستم و اگر به گذشته بازگردم دوباره همین مسیر را طی خواهم کرد. برادر کوچکترم نیز چشم پزشک هستند و در یک مقطع زمانی دانشجوی دوره تخصص  خود من بودند، ایشان اکنون استاد دانشگاه تهران در بیمارستان فارابی هستند و شاید من هم در انتخاب رشته ایشان تأثیر داشته‌ام. فکر می کنم دلیل انتخاب تخصص چشم پزشکی این بود که از کودکی، انجام کارهای ظریفی که با دست انجام می‌شد را دوست داشتم و به همین خاطر پیش‌بینی می‌کردم که جراح شوم، دلیل دیگر هم این است که چشم پزشکی تصویربرداری‌ها و روش‌های تشخیصی خیلی پیشرفته‌ای دارد و تقریباً همه بیماری‌های چشم پزشکی را شما می‌توانید با یک تصویربرداری ببینید و بدون حدس و گمان تشخیص را اعلام کنید و و این هم از جذابیت‌های رشته چشم پزشکی است.

دانشجویان فضا و فرصت پیشرفت های علمی، در دوران جوانی را دریابند

استاد گروه چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عموم دانشجویان نیز توصیه می کند که از فرصت های موجود و توانمندی‌های دوران جوانی به خوبی استفاده کنند و به مطالعه و همچنین کارهای بالینی و آموزش بپردازند: " دانشجویان عزیز باید بدانند که این دوران تکرار نخواهد شد و هر چه سن بالاتر می‌رود کارها پیچیده‌تر و مشغله‌ها بیشتر می‌شود. نکته مهم‌تر اینکه اصلاً ناامید نشوند و بدانند که وظیفه اصلی آنها این است که به بهترین نحو آموزش ببینند و توانمندی‌های خود را افزایش دهند. برای فرد توانمند همیشه فضا و فرصت برای فعالیت وجود دارد و سعی کنند با علم روز همراه باشند و از متون و مقالات مختلف ( ترجیحا به زبان انگلیسی) بهره بگیرند و از فرصت‌های فراگیری که در فضای مجازی فراهم است استفاده کنند. در حال حاضر افراد هر مقاله یا تکنیک جراحی را که مایل باشند می‌توانند در اینترنت پیدا کنند، در حالی که تا چند سال قبل چنین امکانی وجود نداشت و مثلا بنده اگر مهارتی را باید می‌آموختم، لازم بود که حتماً به دانشگاه آمریکا بروم . همچنین به خاطر دارم که در زمان دانشجویی نخستین مقاله چشم پزشکی که قصد داشتم برای انتشار در یک ژورنال اروپایی ارسال کنم ، باید از طریق پست ارسال می‌کردم و حدود دو - سه ماه طول ‌کشید تا به دست آنها برسد و پس از اشکال گیری، مجدداً همین مدت ‌کشید که مقاله به دست من برسد و در مجموع ممکن بود یک سال این فرایند طول بکشد، اما اکنون در عرض چند ثانیه همه این فرایند از طریق اینترنت انجام می‌شود و بنابراین باید از این فضا به نحو احسن استفاده کرد. "

بیماران خارجی که ترجیح می دهند در کشور ایران درمان شوند!

درمورد بیماران خارجی و حتی ایرانیان مقیم خارج کشور که صرفاً با هدف درمان به ایران سفر می کنند و آمار قابل توجهی هم دارند از دکتر زارعی قنواتی سوال می کنم و ایشان ضمن تأیید این موضوع عنوان می کند: " خیلی از ایرانیانی که مقیم خارج کشور هستند با توجه به شناختی که از پزشکی کشورمان دارند، ترجیح می‌دهند که در ایران تحت درمان قرار بگیرند، چون هم توانمندی پزشکان ما برای آنها محرز است و هم هزینه‌ها علیرغم کیفیت بالا کمتر است.  خیلی از بیماران من کسانی هستند که سال‌های زیادی در اروپا و آمریکا زندگی کرده‌اند و اکنون به ایران می‌آیند تا کار درمان آنها با هزینه کمتر و البته با کیفیتی بالا انجام شود.

اقبال بیماران خارجی غیر ایرانی تبار هم به ایران چشمگیر است. این موضوع به ویژه زمانی که تحریم‌ها به گستردگی حال حاضر نبود، بیشتر اتفاق می افتاد و بیماران زیادی از کشورهای اروپایی و آمریکایی به ایران می‌آمدند چون می‌دانستند که کیفیت درمان و اعمال جراحی در ایران چطور است. علاوه بر بیماران متعدد از کشورهای منطقه، من بیمارانی از کانادا و همینطور بیمارانی از کشورهای آمریکا و اروپا داشتم که صرفا برای درمان و برای اولین بار به ایران آمده بودند.

از دو کشور پیشرفته برای شما مثال می زنم. در حال حاضر لیست‌های پیوند قرنیه در کشور کانادا به یک سال تا دو سال می‌رسد و در واقع اگر شما بخواهید در کانادا پیوند قرنیه شوید باید حدود یک یا دو سال در نوبت باشید. در آمریکا این لیست طولانی  وجود ندارد اما هزینه عمل پیوند قرنیه در این کشور  تقریباً تا ۱۲ هزار دلار است و خود بافت قرنیه 2 تا 5 هزار دلار قیمت دارد در حالی که در ایران این عمل‌ها با هزینه بسیار کم انجام می‌شود . در کنار بحث هزینه، کیفیت خدمات کار درمان هم در ایران بالا است. تکنولوژی‌هایی که در برخی کشورهای اروپایی به راحتی در دسترس نیست در ایران حداقل در سال‌های گذشته به راحتی در دسترس بود و اکنون که وضعیت ارزی کشور کمی متفاوت شده همچنان دسترسی وجود دارد، اما این نگرانی هم وجود دارد که آیا در سال‌های آینده هم این برخورداریها ادامه خواهد داشت یا نه؟ در مجموع اکنون هم از جهت کیفیت اعمال جراحی و هم بحث هزینه شرایط خوبی را در کشور داریم.

البته نکته مهمی که نباید مغفول بماند، این است که مقداری حمایت از سیستم پزشکی در کشور اُفت کرده و به خاطر مشکلات مختلف از جمله؛ مشکلات اقتصادی دلسردی هایی را در دانشجویان مشاهده می‌کنیم که ممکن است روی تحصیل و علاقه آنها به رشته و کارکردشان در آینده تأثیر بگذارد. بحث مهاجرت افراد نخبه که حتی جذب کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌شوند هم باید مورد توجه باشد،  همچنین ما از نظر تجهیزات و تکنولوژی در سال‌های گذشته وضعیت مطلوبی داشتیم و خیلی از تکنولوژی‌هایی که به اروپا و آمریکا وجود داشت به همان سرعت در ایران هم وارد می‌شد، اما در سال‌های اخیر ورود تجهیزات سخت شده و یا هزینه آنها بسیار افزایش یافته و نکته نگران کننده‌تر اینکه با همان وسایل و تجهیزات قدیم هم با توجه به هزینه‌های سنگین نگهداری و تعمیر، چالش‌هایی وجود دارد و اگر این موضوع ادامه پیدا کند می‌تواند بر کیفیت خدمات چشم پزشکی و همینطور در سایر رشته‌ها اثر بگذارد. "

سخن پایانی دکتر زارعی قنواتی هم در رابطه با کلینیک فوق تخصصی چشم پزشکی " نورآفرین " در شهر مشهد است که حدود شش سال از تأسیس آن می گذرد: " این کلینیک قسمت‌های مختلفی دارد و انواع تصویربرداری‌ها و ایمیجینگ‌های چشمی و همینطور کارهای لیزری همچون لیزرهای شبکیه و مربوط به لنز و عدسی انجام می شود، یک واحد نیز به منظور جراحی عیوب انکساری و حذف عینک با روشهای مختلف لیزری  پیش بینی شده و تمام اعمال بالینی، معاینات و اقدامات سرپایی چشم پزشکی و درمانگاهی در اینجا انجام می‌شود. "

مرکز تحقیقات پاتولوژی مولکولی سرطان دانشگاه ، در حوزه اقدامات تحقیقی- تشخیصی و تربیت متخصصین گام های ارزشمندی را برداشته است

دکتر حسین آیت اللهی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و متخصص پاتولوژی، فلوشیپ فوق تخصصی پاتولوژی مولکولی و سایتوژنتیک از جمله اساتید باسابقه‌ی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که از سال 1383 به عنوان هیأت علمی وارد این مجموعه شده و مسئولیت های مختلفی را در بخش های مختلف آموزشی و تشخیصی در این دانشگاه عهده دار می باشد. دکتر آیت اللهی در فاصله سال های 2017 و 2018 جهت گذراندن یک دوره فرصت مطالعاتی عازم کشور آمریکا شده و پس از طی دوره تکمیلی در حوزه مولکولار ژنتیک کنسر و هماتوپاتولوژی در دانشگاه هاروارد، به کشور باز می گردد تا تجارب علمی ارزشمند خود را در خدمت به جامعه به کار بگیرد. کسب رتبه دوم بورد تخصصی در آسیب شناسی تشخیصی و بالینی و نگارش 200 مقاله علمی نیز از دیگر دستاوردهای قابل توجه دکتر آیت اللهی در طی سالهای گذشته  می باشد، سایت خبری وبد دا در راستای آشنایی بیشتر با فعالیت های اساتید هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفتگویی با این استاد باسابقه داشته که شرح آن را در ادامه می خوانید:

وب دا: لطفاً در ابتدا خود را برای مخاطبان این گفتگو معرفی بفرمایید؟

من دکتر حسین آیت اللهی هستم، متخصص پاتولوژی و فلوشیپ فوق تخصصی پاتولوژی مولکولی و سایتوژنتیک و استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد. در سال 1383 عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد شدم و در سال 1387 جهت گذراندن دوره فلوشیپ پاتولوژی مولکولی و سایتوژنتیک به شهر شیراز رفتم که این دوره هم در سال 1389 پایان یافت. سپس به عنوان اولین دارنده گواهی نامه فلوشیپ پاتولوژی مولکولی و سایتوژنتیک در ایران شروع به کار کردم و با کمک مسئولین دانشگاه علوم پزشکی مشهد، موفق شدم بخش پاتولوژی و سایتوژنتیک بیمارستان قائم (عج) را راه اندازی کرده و تمام تلاشم را در راستای راه اندازی این بخش ها به کار گرفتم.

وب دا: حمایت مسئولان دانشگاه از اقدامات شما چطور بود؟

در زمانی که اکثر نمونه های مربوط به لوکمی ها، لنفوم ها جهت تشخیص پاتولوژی مولکولی و سایتوژنتیک به خارج از کشور می رفت، ما در همین مرکز موفق شدیم تست های تشخیصی را در فضای دانشگاه مشهد انجام دهیم. نکته مهم آن است که دانشگاه در راستای راه اندازی بخش، خرید تجهیزات در این مدت از ما حمایت زیادی کرده است و من در همین جا از مسئولین دانشگاه کمال قدردانی را دارم.

وب دا: در مورد فرصت مطالعاتی که در خارج از کشور داشتید هم توضیحاتی بفرمایید؟

در فاصله سال های 2017 و 2018 با توجه به فرصت مطالعاتی که در اختیار من قرار داده شد، عازم کشور آمریکا شدم و در ماساچوست جنرال هاسپیتال، دانشگاه هاروارد به مدت دو سال دوره تکمیلی را در حوزه مولکولار ژنتیک کنسر و هماتوپاتولوژی گذراندم.

وب دا: از دستاوردهای مرکز در سالهای گذشته توضیح بفرمایید؟

ما در این سال ها موفق شدیم تعداد زیادی از دانشجویان را تربیت کنیم و پایان نامه های بسیاری را در این زمینه کار کردیم که در رشته های تخصصی و فوق تخصصی، کارشناسی ارشد و PHD بود. علاوه بر فعالیت های مذکور، مرکز تحقیقات را نیز به سرانجام رساندیم و موفق به دریافت موافقت اصولی آن شدیم. مرکز تحقیقات پاتولوژی مولکولی سرطان در دانشگاه علوم پزشکی مشهد بسیار موفق بوده و تعداد زیادی از دانشجویان داخل کشور از شهرهای مختلف از جمله؛ تهران، اصفهان و خارج از کشور نظیر کشورهای عراق، افغانستان جهت گذارندن یک سری دوره های تکمیلی به این مرکز مراجعه می کنند و از امکانات و تجربیاتی که ما کسب کردیم بهره مند می شوند و آموخته های خود را در شهر و کشور خود اجرا می کنند که ان شااله مثمر ثمر باشد.

در ارتباط با کلاس هایی که در این زمینه برگزار کرده ایم هم باید عرض کنم، اقداماتی که مرکز تحقیقات پاتولوژی مولکولی سرطان انجام می دهد، بیشتر در زمینه کنسر ژنتیک است و بیشتر در زمینه تورموها، لوکمی ها و لنفوم ها از جمله تومورهای سر و گردن، کلورکتال و سرطان پستان و سرطان های خون که بسیار شایع هستند، کار می شود. ما با اکثر بیمارستان سطح شهر مشهد همکاری داریم و نمونه های آنها به این مرکز ارسال می شود.

وب دا، در مسیر تحصیل و فعالیت‌های کاری آیا چالش ها و موانعی را هم تجربه کردید؟ در صورت پاسخ مثبت بفرمایید چطور با این چالش ها و موانع مقابله کرده اید؟

بله... قطعا ما در این زمینه چالش های زیادی داشتیم و خواهیم داشت چون معمولا هیچ کار سنگینی بدون چالش نیست و با لطف همکاران و دست اندکارانی که در دانشگاه و بیمارستان با ما همکاری کرده اند، موفق به رفع آن چالش ها شده ایم. مشکل اصلی ما در حال حاضر کمبود بودجه است. چون برای راه اندازی کارهای جدید و  با توجه به نو شدن بسیاری از روش ها قطعا نیازمند این هستیم که ما هم به روز شویم و به سمت و سویی برویم که تمام دنیا می روند، همچنین باید با سایر کشورها ارتباط داشته باشیم تا براساس تجربیات آنها و ما بتوانیم به شرایط مطلوبی دست یابیم.

وب دا: آیا در حوزه‌هایی که فعالیت داشته‌اید دستاوردهایی که در قالب کسب مقام/ رتبه باشد هم شده اید؟

من دارنده بورد تخصصی هستم و رتبه دوم بورد تخصصی در آسیب شناسی تشخیصی و بالینی را کسب کردم و نزیک به 200 مقاله نوشته ام که مقاله های بسیار ارزشمندی بودند و ژورنال های معتبر منتشر شده اند.

وب دا، آیا خانواده هم در پیشرفت های تحصیلی و کاری شما نقش داشتند؟

بله قطعا و از همین جا از خانواده خودم تشکر می کنم، از همسر مهربانم که همیشه پشت و پناه من بودند و فرزندان من که آنها نیز دستی بر علم پزشکی و دندانپزشکی دارند و در حال فعالیت هستند. بی شک، بدون همکاری انها من نمی توانستم در دوره های مختلف شرکت کنم، کارهای جدید ارائه کنم و مقالاتم را به رشته تحریر در آورم و از لطف و همکاری آنها سپاسگزارم.

همچنین در پایان از زحمات مادر و همچنین پدرم که روحشان شاد باشد و من را در این مسیر هدایت نموده اندتقدیر و تشکر میکنم .در ضمن در این مدت بسیاری از کارشناسان و همکاران درجه یک از نظر علمی در این مرکز فعالیت داشته و دارند که بدون همکاری آنان این موفقیت ها امکان پذیر نبود و در همینجا لازم میدانم که بابت زحماتشان تشکر و قدردانی نمایم.

جذب دانش آموختگان دکترای گروه فیزیک پزشکی در دانشگاه های کشور، از مهمترین افتخارات ما است

دکتر محمدتقی بحرینی طوسی، متولد فروردین ماه ۱۳۲۶ در شهر مشهد و استاد پیشکسوت گروه فیزیک پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، یکی از چهره های ماندگار و متعّهد در این مجموعه دانشگاهی است که پس از سالها تلاش علمی در مراکز مختلف کشور و از جمله؛ دانشگاه علوم پزشکی مشهد و علیرغم نائل شدن به مرتبه بازنشستگی در سال 1396 همچنان با شوق و علاقه ای ستودنی، مسیر تربیت نیروهای متخصص و پژوهش در عرصه فیزیک پزشکی را دنبال می کند.

 این استاد پیشکسوت علاوه بر اهتمام به امر آموزش در گروه فیزیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در حوزه پژوهش نیز دستاوردهای تحقیقاتی ارزشمندی را طی سال های گذشته به سرانجام رسانده و در سال جاری نیز به عنوان پژوهشگر برتر از سوی معاونت پژوهشی دانشگاه معرفی و مورد تقدیر قرار گرفت. از دیگر افتخارات دکتر محمد تقی بحرینی طوسی، سردبیری نشریه فیزیک پزشکی ایران به عنوان یکی از پنج نشریه تخصصی فیزیک پزشکی در جهان است که به عنوان یکی از نشریات معتبر در پایگاه علمی اسکوپوس با ایندکس بالا، نمایه شده است. به همین بهانه، پایگاه خبری وب دا، دقایقی را به گفتگو با این استاد و پژوهشگر پیشکسوت دانشگاه نشسته که شرح آن را در ادامه می خوانید: 

وب دا: ضمن سپاس از حضور شما استاد گرامی در این جلسه گفتگو، در ابتدای صحبت لطفا بیوگرافی مختصری از خود عنوان بفرمایید؟   

دکتر محمد تقی بحرینی طوسی هستم، متولد فروردین ۱۳۲۶ در شهر مشهد و پرورش یافته در یک خانواده فرهنگی. دوره تحصیلات ابتدایی و همچنین دوره متوسطه اول و دوم را در مدارس مشهد گذراندم و در سال ۱۳۴۴ پس از اخذ مدرک دیپلم در رشته ریاضی، در آزمون دانشکده علوم مشهد، در مقطع کارشناسی رشته فیزیک پزشکی پذیرفته شدم ( در آن زمان کنکور سراسری وجود نداشت و آزمون دانشکده‌ها به صورت مستقل در شهرهای مختلف برگزار می‌شد).

تیر ماه سال ۱۳۴۸ مقطع کارشناسی به پایان رسید و با توجه به اینکه در آن زمان بالاترین مقطع تحصیلی در رشته‌های علمی، کارشناسی بود و دانش آموختگان پس از اخذ مدرک کارشناسی حتماً باید به خدمت سربازی می‌رفتند تا پس از آن مجاز به کار در سازمان‌های مختلف باشند، لذا من هم در مهر ماه ۱۳۴۸ به خدمت سربازی رفتم و در مهر ماه ۱۳۵۰ دوره سربازی هم به پایان رسید.

 در ادامه برای امکان سنجی اشتغال به تهران رفتم و توجه به اینکه تعداد دانش آموختگان رشته‌های علوم بسیار اندک بود، در سازمان‌های مختلفی برای من امکان فعالیت کاری فراهم شد، اما با توجه به روحیات و ویژگی‌های شخصی احساس کردم که نمی‌توانم به عنوان یک کارمند یا کارشناس اداری عمرم را در این سازمان‌ها صرف کنم، بنابراین تصمیم گرفتم به وزارت آموزش و پرورش ( که البته آن زمان نام دیگری داشت) مراجعه کنم و و در آنجا، من به اداره آموزش و پرورش شیروان معرفی شدم، چون بنا بر روال اداری باید چند سالی را خارج از مرکز مشغول به کار می‌شدیم.

 به این ترتیب من در آبان ماه سال 1350 به عنوان دبیر فیزیک تمام وقت مشغول به کار شدم و با توجه به اینکه حرفه معلمی را خودم برگزیده بودم و می‌دانستم که منطبق با روحیاتم است، در شیروان خیلی تلاش و فعالیت کردم؛ به طوری که در پایان سال دوم تدریس، قبولی  دانش آموزانی که با من و دو سه همکار دیگر ( که روش تدریس شان با من یکسان بود )، درس داشتند، به صد درصد رسید؛ در حالیکه در سال‌های قبل، این آمار به ۲۰ درصد هم نمی‌رسید و به همین دلیل رئیس آموزش و پرورش آن شهرستان به عنوان تشویق، پس از دو سال با انتقال من به مشهد موافقت کردند.

در آن زمان آموزش و پرورش مشهد تنها دو منطقه داشت و منطقه‌ای که اصطلاحاً بالای شهر گفته می‌شود در ناحیه ۲ قرار داشت و من در یکی از دبیرستان‌های ناحیه ۲ مشغول به کار شدم، اما با توجه به اینکه از دوران تحصیل در مقطع کارشناسی، همواره مصمم بودم که تحصیلاتم را تا پایان دکترا ادامه بدهم و علیرغم اینکه خدمت سربازی را انجام داده بودم و در آموزش و پرورش مشغول فعالیت بودم، علاقه به تحصیل باعث شد که مسیرم را به سمت ادامه تحصیل تغییر دهم.

وب دا: آیا در آن زمان امکان ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد، در داخل کشور فراهم نبود؟

خیر، آن زمان برای تحصیل در دوره کارشناسی ارشد در داخل ایران امکانی وجود نداشت و به همین دلیل پس از یک سال فعالیت به عنوان دبیر دبیرستان‌های ناحیه ۲ مشهد، در مهر ماه ۱۳۵۳ پس از اخذ ویزا و پذیرش تحصیلی عازم خارج از کشور شدم و در همان سال اگر چه قصد داشتم در یکی از دانشگاه‌های آمریکا ( که پذیرش گرفته بودم ) تحصیل کنم اما، با توجه به اینکه یکی از رشته‌های مورد علاقه من به نام " حفاظت پرتویی و محیط زیست " در یکی از دانشگاه‌های انگلستان بود، تصمیم گرفتم که به این کشور بروم و خوشبختانه با توجه به اینکه سطح زبانم برای شروع تحصیل کافی بود، سال ۱۳۵۳ در دانشگاه  Surrey واقع در شهر Guildford  در سی مایلی جنوب شرقی انگلستان مشغول به تحصیل شدم. البته این ادامه تحصیل با هزینه خودم انجام شد و در ادامه همسر و فرزندم نیز به من ملحق شدند.

وب دا: چه زمان به ایران بازگشتید؟

در مهر ماه ۱۳۵۵ پس از اتمام دوره کارشناسی ارشد به ایران بازگشتم و در یکی از دانشگاه‌های جدید التاسیس بوعلی سینا) همدان که  با سازماندهی جدیدی صورت چههر مجتمع اموزشی فعالیت میکرد ( در مجتمع علوم محیط زیست و منابع طبیعی ) دعوت به کار شدم و از پانزدهمین روز دیماه سال ۵5 فعالیت کاری من در این مرکز شروع شد.

در خرداد سال ۱۳۵۶برای من امکان ادامه تحصیل با بورس یکی از سازمان‌های دولتی فراهم شد و من در حالی که خود را برای رفتن به انگلستان و ادامه تحصیل در مقطع دکترا در رشته فیزیک پزشکی، آماده می کردم ، مسئولان دانشگاه همدان که بسیار از عملکرد من در مدت فعالیت هشت ماهه در این دانشگاه راضی بودند با رفتن من موافقت نمی کردند، پیشنهاد کردند اگر من چند ماه‌ صبر کنم و یک سالی از شروع به کارم بگذرد، می‌توانند از سوی دانشگاه به من ماموریت آموزشی بدهند و به این ترتیب من در بهمن ماه ۱۳۵۶ با استفاده از امکانات دانشگاه همدان مجدداً به انگلستان برگشتم و در دانشگاه لیدز مشغول به تحصیل شدم و بورسیه سازمان دولتی را هم پس دادم.

از سال 1356 تا دی ماه 1361 به مدت پنج سال دوره دکترا را در انگلستان گذراندم، همزمان با این دوران در ایران انقلاب شده بود و من با مشکلات متعددی روبرو شدم، چون وزارت علوم تمام بورسیه‌ها را لغو کرده بود. اما با توجه به شناختی که مسئولین بعد از انقلاب دانشگاه از من داشتند بورس من ابقاء شد و من تحصیل را ادامه دادم و نهایتاً در دیماه سال ۶۱ علیرغم اینکه جنگ تحمیلی آغاز شده بود و مشکلات زیادی در کشور وجود داشت به ایران بازگشتم.

وب دا: با توجه به شرایط جنگی کشور چه چیزی باعث شد که در خارج کشور مقیم نشوید؟

 البته خیلی‌ها تشویق کردند که در خارج کشور بمانم، اما من علیرغم شرایط استثنایی و داشتن فرزند چند ماهه، مصمم بودم که به ایران برگردم. در آن زمان دانشگاه بوعلی سینا با تشکیلات سازمانی گذشته منحل شده بود و زیر نظر وزارت علوم قرار داشت و با اینکه فرصت کار در تهران و همینطور دانشگاه مشهد وجود داشت، اما با توجه به اینکه از بورسیه دانشگاه همدان استفاده کرده بودم ترجیح دادم به همین دانشگاه برگردم. زندگی در شهر همدان با توجه به موقعیت جنگی این شهر و سرمای فوق العاده سخت آن که در سال 1361 به منفی 33 درجه رسیده بود و همینطور عدم سوخت کافی، محدودیت مواد غذایی و بسیاری مشکلات دیگر و همچنین داشتن سه فرزند خردسال شرایط بسیار سختی را برای ما رقم زده بود، اما به هر حال فعالیت من در این شهر آغاز شد . در سال‌های ۶۳ و ۶۴ به عنوان معاون آموزشی و پژوهشی خدمت کردم و از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۵ که وزارت بهداشت و درمان هم تاسیس شده بود، در دانشگاه علوم پزشکی به عنوان معاون آموزشی فعالیت کردم.

البته در همدان با توجه به اینکه زمینه‌های پژوهش چندان فراهم نبود، اغلب وقت من صرف فعالیت‌های اجرایی و آموزشی می‌شد، در سال 1375 من به دانشگاه علوم پزشکی مشهد منتقل و در گروه فیزیک پزشکی مشهد مشغول به کار شدم. با وجود دوره کارشناسی ارشد فعالیت‌های پژوهشی را هم آغاز کردم و پس از مدت کوتاهی به رتبه دانشیاری ارتقاء یافتم و از سال ۷۵ به عنوان مدیر گروه وظایفی را عهده‌دار شدم.

به دلیل کم بودن اعضای هیئت علمی و با توجه به اینکه من در دوره ارشد دروس متفاوتی را ارائه می‌کردم، پایان‌نامه دانشجویان در گرایش‌های مختلف را هدایت می‌کردم. در سال ۷۸ دانشگاه علوم پزشکی مشهد به عنوان اولین دانشگاه دارای مجوز دکترای فیزیک پزشکی دو دانشجو را در مقطع دکترا پذیرفت. این نکته را هم عرض کنم که از سال ۶۸ بنده عضو کمیته‌ای بودم که بعدها به هیئت ممتحنه و ارزشیابی فیزیک پزشکی تبدیل شد.

در سال ۱۳۷۰ که رسماً هیئت‌های ممتحنه و ارزشیابی رشته‌های تخصصی علوم پایه در وزارت بهداشت و درمان تاسیس شد، من به عنوان عضو هیئت فعالیت داشتم و پس از چند سال عنوان دبیر این هیئت را از سوی همکاران دریافت کردم و با توجه به حسن نیت همکاران به مدت ۲۲ سال متوالی یعنی ۱۱ دوره ۲ ساله به عنوان دبیر هیئت ممتحنه و ارزشیابی فیزیک پزشکی تا سال ۹۸ فعالیت کردم. به این ترتیب بنده در ایجاد رشته فیزیک پزشکی در وزارت بهداشت و درمان، توسعه آن و تدوین برنامه‌های آموزشی و بازنگری آنها در دوره‌های ارشد و دکترای فیزیک پزشکی، در کنار سایر همکاران نقش ایفا کردم و با این توسعه، گروه فیزیک پزشکی مشهد در حال حاضر تنها گروهی است که در مقطع ارشد، سه گرایش فیزیک پزشکی، تصویربرداری پزشکی و رادیو بیولوژی را دارا است.

وب دا: در حوزه پژوهش چه فعالیت‌هایی داشته‌اید؟

من ضمن انجام مسئولیت‌های اجرایی و آموزشی فعالیت‌های پژوهشی نیز داشتم و نخستین دانشجوی دکترای من آقای دکتر علیرضا خوشبین بودند که بعدها به گرگان رفتند و اکنون تقریباً بازنشسته شده‌اند، موضوع پایان نامه دکترای ایشان در سال ۱۳۸۵ حائزه کسب رتبه دوم ابداعات و اختراعات در جشنواره رازی شد.

 همچنین در طول این سال‌ها به عنوان پژوهشگر نمونه استانی معرفی شدم و طرح‌های تحقیقاتی دیگری نیز داشتم که شامل پروژه‌هایی بوده که بعدها می‌توانست در بخش‌های درمانی کاربرد داشته باشد. پروژه آقای دکتر خوشبین نیز دقیقاً جنبه درمانی و تسهیل و تسریع فرایند درمان سرطان‌ها و به ویژه سرطان مغز را داشت و حتی بیمارانی نیز در همان زمان با این سیستم درمان شدند.

یکی دیگر از دانشجویان من به نام آقای دکتر شاهرخ ناصری موضوع مشکلات دستگاه‌های پرتودرمانی و شتاب دهنده‌ها و عدم تجهیز  انها در ان زمان به سیستم MLC  ساخت این سیتم بعنوان موضوع پایان نامه ایشان انتخاب شد و  نمونه ازمایشگاهی ان با برگه های الومینیمی ساخته شد.. نمونه واقعی باید با برگه هایی از جنس تنگستن باشد ولی بدلیل محدودیت در اعتبار اختصاص داده شده به این ساخت نمونه واقعی مقدور نبود.اما از جهات دیگر دستگاه کاملا قابل استفاده بود در عین حال بعدها وزارت بهداشت و درمان این طرح را به عنوان یک طرح ملی قبول کردد و به ما پیشنهاد دادند که دستگاه واقعی را از طریق وامی که پرداخت می‌کردند بسازیم اما با توجه به مشکلات اداری موفق به این کار نشدیم.

در طول این سال‌ها دانشجویان بسیاری داشتم که در مقطع دکترا همگی موفق به کسب رتبه‌های برتر در سطح ملی شدند و از جمله‌ی آنها می‌توانم به آقای دکتر حسین عظیمیان اشاره کنم که در هفته گذشته برگزیده شدند. همچنین نتایج پایان نامه بسیاری از دانشجویان  موفق به کسب ثبت اختراع شدند .

وب دا: با توجه به اینکه به عنوان پژوهشگر پیشکسوت برتر در سال جاری از سوی دانشگاه معرفی شدید در این خصوص هم توضیحاتی بفرمایید؟

در مورد انتخاب من به عنوان پژوهشگر برگزیده پیشکسوت، بنده شخصاً اقدامی نکرده‌ام و معاونت  توسعه فن اوری و تحقیقات پس از بررسی‌هایی که داشته‌اند اینجانب  را به عنوان محقق برتر معرفی کردند. اما با توجه به علاقه ای که به آموزش و پژوهش دارم، علیرغم اینکه از ابتدای سال ۹۶ بازنشسته شده‌ام اما همچنان به تدریس و تحقیق ادامه می‌دهم و اکنون مدت ۸ سال است که پس از دوران بازنشستگی در دانشگاه فعالیت می‌کنم. در این مدت طرح‌ها و پروژه‌های بسیاری داشته‌ام و ماحصل فعالیت‌های انجام شده موجب این تصمیم گیری در معاونت پژوهشی شده است.

 در ابتدا من در گرایش‌های مختلف فیزیک پزشکی پایان نامه می‌پذیرفتم، اما تقریبا در طی ۱۰ سال گذشته موضوع طرح‌های تحقیقاتی من متمرکز بر رادیو بیولوژی و حفاظت پرتوی و در زمینه دوزیمتری بیماران و کارکنان مراکز پرتو پزشکی بوده و شاید یکی از ویژگی‌های کارهای بنده این است که بیشترین طرح‌های تحقیقاتی را در زمینه حفاظت بیماران و کارکنان در بین همکاران فیزیک پزشکی  داشته ام و این همواره مورد تحسین امور حفاظت سازمان انرژی اتمی قرار گرفته است.  همچنین از سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۲۴ عضو کمیته آموزش در سازمان  بین‌المللی فیزیک پزشکی  ( IOMP )بوده‌ام که ۱۳۵ کشور عضو آن هستند و در این کمیته تنها ۱۳ نفر عضو بودند که یک نفر از آنها بنده بودم، فعالیت‌های پژوهشی دیگری نیز داشته ام که اکنون حضور ذهن ندارم.

وب دا: جایگاه پژوهش را در فضای دانشگاه علوم پزشکی مشهد چطور ارزیابی می‌کنید؟

ما نمی‌توانیم حوزه آموزش و پژوهش را از یکدیگر جدا کنیم و یکی را بر دیگری برتری بدهیم، اصولاً در فضای دانشگاه‌ها فرق تحصیل با دوره دبیرستان آن است که در دانشگاه تحقیق وجود دارد و دروس باید بر اساس دستاوردهای جدید ارائه گردد، لذا پژوهش لازمه ارتقاء آموزش است و اگر پژوهش نباشد آموزش راکد خواهد ماند و پیشرفتی نمی‌کند.

 بنابراین اگر ما می‌خواهیم در آموزش پیشرفت داشته باشیم، باید برنامه‌های درسی را متناسب با مسائل روز ارائه کنیم. حتماً باید پژوهش داشته باشیم و این دو در حقیقت دو بال اصلی فعالیت در یک گروه آکادمیک است. در عین حال آنچه که در عمل از سوی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی می‌بینیم این است که آموزش در مرتبه سوم قرار دارد و بیشتر توجهات و اغلب بودجه‌ها؛ هم درسطح دانشگاه‌ها و هم وزارتخانه متمرکز بر حوزه درمان است. اعتبارات بسیاری در حال حاضر صرف تجهیزات درمانی بسیار که گرانقیمت می‌شود، در حالی که شاید با ارتقاء حوزه بهداشت عمومی جامعه، نیاز به این همه صرف بودجه برای درمان نخواهیم داشت. به عنوان مثال در زمینه درمان بیماری‌های سرطان که منشا آن می‌تواند از استرس، آب و هوای ناسالم، تغذیه ناسالم و... باشد، اگر بتوانیم زمینه‌های بروز آنها را برچینیم، به تدریج خواهیم دید که تعداد مبتلایان به سرطان کاهش خواهد یافت.

وب دا: یکی از چالش های مهمی که در حوزه آموزش و پژوهش تجربه کرده اید، یک مورد را نام ببرید؟

یکی از چالش‌های موجود، محدود در نظر گرفتن تعداد اعضای هیئت علمی در گروه‌های مختلف است و اینکه برای هر استاد سقف تدریس پیش بینی می‌شود که این می تواند کیفیت تدریس را کاهش داده و فرصت کافی را برای یک عضو هیئت علمی جهت انجام پژوهش فراهم نکند. ضمن اینکه در امور اجرایی نیز وظایف بر عهده اعضای هیئت علمی است و قطعاً فرصت یک پژوهش کیفی که مبتنی بر مطالعه کافی و دیدن پیشرفت‌های علمی روز دنیا و همچنین شرکت در کنفرانس های داخلی و خارجی است را نخواهند داشت.

محدودیت اعتبارات پژوهشی در دانشگاه نیز از موضوعاتی است که می‌تواند موضوع پژوهش را تحت شعاع قرار دهد. یکی از مشکلات کنونی ما برای طرح‌های تحقیقاتی این است که طرح تصویب می‌شود، اما هزینه آن آنقدر دیر دریافت می‌شود که عملاً به طرح نمی‌رسد و عضو هیئت علمی علوم پایه هم با اندک حقوق چطور می‌تواند این بودجه را تامین کند؟.

وب دا: با دانشجویانی که قصد دارند دوره دکترا را آغاز کنند چه سخنی دارید؟

به ایشان عرض می‌کنم که اگر دوره دکترا را با این نیت می‌گذرانید که در فضای دانشگاه یک معلم باشید، این را بدانید که با تحصیل در مقطع دکترا ( حداقل در گروه فیزیک پزشکی)، شما پولدار نخواهید شد؛ به عبارت بهتر درآمد خواهید داشت، اما نه آنقدر که پولدار شوید و لذا باید عاشق حرفه معلمی و کلاس و درس و بحث باشید تا در این حرفه ماندگار شوید. در غیر این صورت معلمی نه برای فرد و نه دانشجویانش بهره‌ای نخواهد داشت.

وب دا: چرا پس از نائل شدن به مرتبه بازنشستگی باز هم ترجیح دادید که ادامه فعالیت داشته باشید؟

بالاترین لذت برای من بودن در این فضا است و تقریباً تمام ذهن من درگیر همین فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی است.

وب دا: اوقات فراغت را مایلید با چه فعالیت هایی بگذرانید؟

من سفر کردن را بسیار دوست دارم و اغلب برای کنفرانس‌های علمی به کشورهای مختلفی سفر کرده ام. کشورهایی همچون؛ استرالیا، آرژانتین اسپانیا، انگلستان، فرانسه، ایتالیا، آلمان،کره جنوبی، چین و...گردش در طبیعت و پاده روی و در شرایط مناسب شنا و همچنین مطالعه کتب تاریخی سیاسی اجتماعی از سرگرمی های دوران فراغت است.

وب دا: شرایط فارغ التحصیلان در گروه فیزیک پزشکی به لحاظ اشتغال چگونه است؟

گروه فیزیک پزشکی در مشهد از اعتبار خاصی برخوردار است و تقریباً تمام فارغ التحصیلان ما، بلافاصله بعد از اتمام تحصیل مشغول به کار شده‌اند و در دانشگاه های مختلف کشور حضور دارند. سایر گروه‌ها وقتی قصد دارند عضو هیئت علمی جذب کنند با ما مشورت می‌کنند که آیا شما دانشجوی دکترا دارید؟ این نکته هم مهم است که در هیچ گروه فیزیک پزشکی آن رابطه‌ صمیمانه‌ای که بین استاد و دانشجویان برقرار است و دلسوزی که از سوی اساتید نسبت به دانشجو وجود دارد، در هیچ جای کشور دیده نمی شود. دانشجویان ما اغلب به بقیه هم توصیه می‌کنند که انتخاب اولشان مشهد باشد. خانم دکتر زارع که اکنون به عنوان دانشیار در دانشگاه فعالیت می‌کنند و چند سالی است که عضو برد کشوری هستند، هم در دوره ارشد و هم دکترا دانشجوی من بوده‌اند؛ افرادی همچون ایشان در دانشگاه کم نیستند و همگی مایه افتخار ما هستند.

 دکتر ابراهیم تابان متولد ۱۳۶۸ در شهرستان سبزوار، عضو هیات علمی گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت از جمله اساتید  و محققین جوان دانشگاه علوم پزشکی مشهد است که از سال ١٣٩٩ همکاری خود را به عنوان عضو هیات علمی در این مجموعه آغاز نموده و طی چهار سال گذشته، عناوین مختلفی همچون؛ پژوهشگر برتر در جشنواره پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، پژوهشگر برتر دانشکده بهداشت و استادیار جوان و عضو بنیاد نخبگان را کسب نموده است.

از دیگر تحقیقات مهم این استاد و پژوهشگر جوان که هم اکنون به مرحله تولید محصول رسیده، ساخت اسپیکر OmniPower Sound Source  است که یک سیستم صوتی پیشرفته محسوب شده و قابلیت های منحصر به فرد و کارایی بالایی را ارائه می‌دهد. اسپیکر ساخته شده توسط دکتر تابان به‌ ویژه برای فضاهایی که نیاز به پوشش صوتی یکنواخت و فراگیر دارند، بسیار مناسب بوده و می‌تواند در محیط‌های بزرگ و پیچیده به بهترین نحو عمل کند. این استاد و محقق جوان در گفتگو با وبدا، ضمن اشاره به فرایند تحصیل و کار خود در دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در خصوص این پژوهش  نیز توضیحاتی را ارائه کرده است که در ادامه می خوانید:

وب دا: با سپاس از حضور شما در این گفتگو، لطفا در ابتدا بیوگرافی مختصری درباره خود عنوان بفرمایید؟

من دکتر ابراهیم تابان هستم، دوران تحصیلات ابتدایی تا دبیرستان را در شهرستان سبزوار گذراندم و بهمن ماه ١٣٨٧ در آزمون سراسری در رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار دانشگاه علوم پزشکی سبزوار پذیرفته شدم.

 پس از سپری کردن دوران لیسانس خود، در  سال ١٣٩٢ در آزمون کارشناسی ارشد رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار شرکت کرده و با کسب رتبه یک کشوری وارد دانشگاه تربیت مدرس تهران شدم. از آنجا که علاقه خاصی به حوزه کنترل صدا و آکوستیک داشتم، از دوران کارشناسی ارشد شروع  به فعالیت در این گرایش کردم و فعالیت‌های خوبی در این زمینه انجام دادم و تشویق اساتید دانشکده سبب شد که در سال ١٣٩۵ در آزمون دکتری شرکت کنم و با کسب رتبه 2  کشوری درهمین  دانشگاه تربیت مدرس پذیرفته شوم. این بار با یک قدم محکم در زمینه صدا شروع به فعالیت کردم و علت اینکه در این حوزه کار می کردم معضلاتی که در محیط پیرامون و چه در صنایع، آلودگی صوتی بود که من در این زمینه کار کردم و معضلات موجود در صنعت و محیط پیرامون و همینطور در ساختمان ها را مد نظر کارم قرار دادم.

وب دا: لطفا  در خصوص  این اختراع و کاربردش توضیحاتی بیان نمایید؟

اسپیکر OmniPower Sound Source که توسط گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار تحت هدایت آقای دکتر تابان در دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد طراحی و ساخته شده است، یک سیستم صوتی پیشرفته است که ویژگی‌های منحصر به فرد و کارایی بالایی را ارائه می‌دهد. این اسپیکر به‌ویژه برای فضاهایی که نیاز به پوشش صوتی یکنواخت و فراگیر دارند، بسیار مناسب است و می‌تواند در محیط‌های بزرگ و پیچیده به بهترین نحو عمل کند.

ویژگی‌ها و امکانات اسپیکر OmniPower Sound Sourceعبارتند از؛

طراحی 12 وجهی: یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های این اسپیکر، طراحی 12 وجهی آن است که به آن امکان می‌دهد صدا را به‌طور یکنواخت در تمامی جهات پخش کند. این ویژگی باعث می‌شود که صدای آن در تمامی نقاط فضا به‌طور یکسان به گوش برسد، بدون آنکه نقاط کور صوتی وجود داشته باشد. این امر به‌ویژه در سالن‌های همایش، کنفرانس‌ها و فضاهای بزرگ اهمیت دارد.

اسپیکرهای 25 واتی در هر وجه: هر یک از 12 وجه این اسپیکر مجهز به اسپیکر 25 واتی است که توانایی پخش صدای قدرتمند و شفاف را در فضاهای وسیع دارد. این ویژگی باعث می‌شود که اسپیکر قادر به تولید صدای یکنواخت و بدون افت در حجم یا وضوح در تمام جهات باشد.

پردازش دیجیتال سیگنال (DSP):اسپیکر OmniPower Sound Source مجهز به پردازش دیجیتال سیگنال (DSP) است که موجب کاهش اعوجاج و بهبود کیفیت صدا می‌شود. این تکنولوژی کمک می‌کند که صدای تولیدی دقیق‌تر و طبیعی‌تر به گوش برسد، به‌ویژه در محیط‌هایی که شرایط آکوستیکی پیچیده دارند.

الگوریتم‌های شکل‌دهی باریکه (Beamforming):استفاده از الگوریتم‌های شکل‌دهی باریکه (Beamforming) باعث می‌شود که اسپیکر بتواند صدا را با دقت بالا در تمامی جهات پخش کند و در محیط‌های بزرگ و پیچیده، صدای یکنواخت و بدون اعوجاج تولید شود. این ویژگی به‌ویژه در فضاهای آکوستیکی که نیاز به توزیع دقیق و کنترل شده صدا دارند، بسیار مهم است.

پاسخ فرکانسی یکنواخت: اسپیکر OmniPower Sound Source قادر است پاسخ فرکانسی یکنواخت از فرکانس‌های پایین تا بالا ارائه دهد. این ویژگی برای محیط‌های آموزشی، تحقیقاتی و آکوستیک حرفه‌ای اهمیت زیادی دارد، زیرا باعث می‌شود که صدا به‌طور متعادل و طبیعی به گوش برسد.

زمان بازآوایی مناسب: این اسپیکر دارای زمان بازآوایی کوتاه و مناسب است که به جلوگیری از انعکاس‌های اضافی و ایجاد تجربه صوتی طبیعی و شفاف کمک می‌کند. این ویژگی برای فضاهای بزرگ و پیچیده با شرایط آکوستیکی مختلف بسیار حیاتی است.

طراحی مقاوم و استفاده از مواد باکیفیت: محفظه اسپیکر از مواد باکیفیت مانند MDF و مواد آکوستیکی نوآورانه ساخته شده است که به دوام بیشتر اسپیکر و عملکرد بهتر آن در طول زمان کمک می‌کند. این مواد به کاهش ارتعاشات غیرضروری و بهبود کارایی صوتی اسپیکر کمک می‌کنند.

کاربردهای اسپیکر OmniPower Sound Source:

سالن‌های همایش و کنفرانس‌ها: به‌دلیل پخش یکنواخت صدا در تمامی جهات، این اسپیکر در سالن‌های همایش، کنفرانس‌ها و فضاهای بزرگ که نیاز به توزیع یکنواخت صدا دارند، ایده‌آل است. صدای یکسان در تمامی نقاط فضا موجب بهبود تجربه شنیداری برای تمامی شرکت‌کنندگان می‌شود.

محیط‌های صنعتی: این اسپیکر در کارخانه‌ها و محیط‌های صنعتی که کارکنان به‌طور مداوم در معرض نویز و صدا قرار دارند، می‌تواند به بهینه‌سازی شرایط آکوستیکی کمک کند و نیاز به مواد جاذب صوتی را کاهش دهد.

محیط‌های آموزشی و تحقیقاتی: در سالن‌های سخنرانی، اتاق‌های کنفرانس و کلاس‌های آموزشی، این اسپیکر به‌طور یکنواخت صدای واضح و با کیفیت بالا پخش می‌کند و تجربه شنیداری بهتری برای تمامی افراد ایجاد می‌کند.

مراسم مذهبی و مساجد: این اسپیکر می‌تواند در مساجد و مراسم مذهبی که نیاز به پخش یکنواخت صدا دارند، به‌طور مؤثر عمل کند و صدای اذان، خطبه‌ها و سخنرانی‌ها را در فضاهای بزرگ پخش کند.

مراکز خرید و فضاهای عمومی: در مراکز خرید، هتل‌ها و فرودگاه‌ها، این اسپیکر برای اطلاع‌رسانی عمومی و پخش موسیقی پس‌زمینه به‌طور یکنواخت در تمامی فضا استفاده می‌شود.

وب دا: در خصوص افتخارات خود در دانشگاه هم توضیحاتی بفرمایید؟

در سال ۱۴۰۰ به عنوان پژوهشگر برتر دانشکده بهداشت و در سال ۱۴۰۱ به عنوان استادیار جوان و عضو بنیاد نخبگان و همچنین در سال 1402 به عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه علوم پزشکی مشهد با کسب امتیاز ١٢٩ که بالاترین امتیاز در حوزه پژوهشگر برتر دانشگاه بود معرفی شدم. ( ضمن اینکه در دوره ارشد و دکترا هم عضو ملی بنیاد نخبگان بودم ). ما اکنون در بحث ارتباط با صنعت در صدد هستیم که اسپانسرهایی را پیدا کنیم تا در تولید این محصولات بتوانند به ما کمک کنند اما هنوز محقق نشده است، اما گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت در زمینه کاهش آلودگی صوتی در صنایع و همچنین کنترل صدا و تهویه اقدامات خوبی انجام داده است. این اقدامات شامل طراحی و بهبود سیستم‌های کنترلی، استفاده از تجهیزات نوین برای کاهش نویز و همچنین ارائه مشاوره و آموزش به صنایع برای بهبود شرایط محیط کار بوده است. هدف اصلی ما کمک به کاهش عوامل زیان‌آور در محیط‌های صنعتی و ارتقای سلامت و ایمنی کارگران است.

تاکنون تعداد قابل‌توجهی مقاله (نزدیک به 70مقاله خارجی و 20 مقاله داخلی)در ژورنال‌های داخلی و خارجی چاپ کرده‌ام. اکثر این مقالات در ژورنال‌های معتبر و باکیفیت علمی بالا، از جمله ژورنال‌های Q1  منتشر شده‌اند.

وب دا: لطفا درخصوص نقش و کارکرد رشته مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی کار توضیحاتی برایمان بیان کنید؟

رشته‌ای مثل مهندسی بهداشت حرفه‌ای یا هر زمینه مرتبط با حفاظت از محیط کار، پر از چالش‌ها و فرصت‌های هیجان‌انگیز است. اگر به این حوزه علاقه دارید، باید بدانید که این مسیر، یک جاده صاف و بدون دست‌انداز نیست، اما اگر پشتکار داشته باشید و هدفتان مشخص باشد، می‌توانید تأثیر بزرگی بگذارید.

برای موفقیت در این رشته، اول از همه باید علاقه و انگیزه داشته باشید. این علاقه‌ست که باعث می‌شود، وقتی با یک مشکل پیچیده یا یه پروژه سخت روبرو می‌شوید، جا نزنید و ادامه بدهید. بعد هم یادگیری مداوم خیلی مهم است. دنیای علم هر روزرپیشرفت می‌کند و اگه به‌ روز نباشید، از بقیه عقب می‌مانید. سعی کنید؛ همیشه مطالعه کنید؛ در سمینارها و کارگاه‌ها شرکت کنید و با آدم‌های حرفه‌ای در این حوزه در ارتباط باشید.

همچنین این رشته خیلی به کار تیمی و ارتباطات نیاز دارد. با بقیه ی افراد، همکاری کنید، از تجربیاتشان یاد بگیرید و خودتان هم ایده‌هاتان را به اشتراک بذارید. اینگونه می‌توانید تأثیرگذارتر باشید و پروژه‌های موفق‌تری انجام بدهید.

اما موضوع مهم اینکه در خیلی از صنایع، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این است که محیط کار پر از عوامل زیان‌آورهست؛ از سروصدای زیاد گرفته تا مواد شیمیایی خطرناک یا تهویه نامناسب. اینجاست که شما می‌توانید یک نقش کلیدی بازی کنید. با تحقیق و ارائه راهکارهای کاربردی، می‌توانید به کاهش این عوامل کمک کنید و از سلامت کارگران محافظت کنید. مثلاً در یک کارخانه نساجی، صدای ماشین‌آلات بافت و ریسندگی ممکن است به بالای 85 دسی‌بل برسد، که این سطح صدا در طولانی‌مدت می‌تواند به کاهش شنوایی یا خستگی شدید منجر بشود.

همچنین شما می‌توانید یک نقش کلیدی بازی کنید. با تحقیق و ارائه راهکارهای کاربردی، می‌توانید به کاهش این مشکل کمک کنید. مثلاً می‌توانید سایلنسرهایی برای فن‌های تهویه یا دستگاه‌های پر سروصدا طراحی کنید که میزان نویز رو کاهش بدهد و نیز می‌توانید از مواد جاذب صدا مثل پنل‌های آکوستیکی در سالن تولید استفاده کنید تا انعکاس صدا کم بشود و محیط آرام‌تری برای کارگران ایجاد بشود. ضمنا اگر دلتان می‌خواهد توی این رشته موفق بشوید، باید بدانید که کارتان فقط در آزمایشگاه یا دفتر خلاصه نمی‌شود؛ شما می‌توانید یک تغییر واقعی در زندگی مردم و شرایط کاری‌ شان ایجاد کنید. این هم لذت‌بخش‌تر است و هم انگیزه‌تان را برای ادامه مسیر بیشتر می‌کند.

وب دا: به عنوان یک استاد و محقق جوان در خصوص عوارض آلودگی صوتی چه نظری دارید؟

تحقیقات امروزه در جهان نشان داده که آلودگی صوتی تنها به افت شنوایی منجر نمی‌شود، بلکه روی پارامترهای خونی هم تاثیر می‌گذارد و باعث افزایش فشار خون و حتی دیابت می‌شود . همینطور سبب اختلالات روان و اختلالات خواب می‌شود و موجب ری اکشن‌هایی در فرد می‌شود که نرمال نیست . بنابراین صدا می‌تواند تاثیرات زیادی داشته باشد و خود صدای بلند سبب ایجاد استرس می‌شود.  افراد باید به محققین کمک کنند تا ببینیم که چه مداخلاتی می‌توانیم برای رفع آن داشته باشیم.

وب دا: لطفا در خصوص نقش خانواده در پیشرفت های تحصیلی و پژوهشی خود، توضیحاتی بیان کنید؟

نقش خانواده در مسیر تحصیلی من، نقشی اساسی و غیرقابل انکار بوده است. همراهی و حمایت بی‌دریغ خانواده‌ام در تمامی مراحل تحصیلی، به‌ویژه در زمان‌هایی که فشارهای درسی و کاری زیاد بود، به من انگیزه و آرامش خاطر داد. والدینم با باور به توانایی‌هایم و همسرم با حمایت‌های بی‌وقفه و درک شرایط سخت کاری‌ام، زمینه رشد علمی و حرفه‌ای مرا فراهم کردند. همچنین، وجود فرزند عزیزم هومهر، که با شادی و انرژی‌اش زندگی مرا غنی‌تر کرده، الهام‌بخش ادامه مسیر من بوده است.

به‌عنوان یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کسی که در حوزه مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار فعالیت می‌کند، دستاوردها و افتخاراتی که کسب کرده‌ام، حاصل تلاش مداوم و پشتیبانی خانواده‌ام بوده است. انتخاب به‌عنوان پژوهشگر برتر 2 درصد جهان، چاپ مقالات معتبر، و اجرای پروژه‌های تحقیقاتی مرتبط با عوامل زیان‌آور محیط کار، همگی نشان‌دهنده تعهد و علاقه‌ام به این حوزه است که بدون همراهی خانواده ممکن نبود.