بهداشت و پیشگیری

 رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: با توجه به همزمانی انجام اعمال حج با فصل گرما، مهمترین توصیه این ایام پیشگیری از گرما زدگی و تأمین آب و انرژی مورد نیاز بدن می باشد.

دکتر زهرا اباصلتی  در گفتگو با وب دا با بیان اینکه تعریق زیاد موجب از دست رفتن آب، سدیم، پتاسیم و منیزیم در بدن شده و خطر گرمازدگی و گرفتگی عضلات را افزایش می‌دهد، افزود: مصرف نوشیدنی‌ها و مدیریت آب بدن، مصرف حداقل سه لیتر آب در روز (در صورت تعریق زیاد، بیشتر آب بنوشید) ضرورت دارد ضمن اینکه رنگ ادرار کمرنگ ملاک خوبی برای دریافت مایعات کافی است.

وی سردرد، سرگیجه، تهوع، کاهش ادرار و ضربان قلب بالا را از جمله نشانه‌های گرمازدگی برشمرد و اظهار داشت: مصرف نوشیدنی‌های مفید راهکار مناسبی برای بهبود وضعیت مایعات بدن است، آب خنک (نه یخ!) به همراه چند قطره آبلیموی تازه کمبود الکترولیت‌ها را جبران خواهد کرد، دوغ کم‌نمک خانگی منبع غنی کلسیم و پروبیوتیک و شربت‌های طبیعی مانند خاکشیر، تخم‌شربتی یا عرق‌نعنا با عسل برای بدن خنک‌کننده و ضدعطش است.

دکتر اباصلتی با تأکید بر پرهیز از مصرف نوشابه‌های گازدار، قهوه و چای پررنگ که مدر و تشدیدکننده کم‌آبی است، گفت: همچنین، باید از مصرف نوشیدنی‌های شیرین صنعتی پرهیز کنید زیرا این نوشیدنی‌ها باعث افزایش سریع قند خون و افت انرژی می‌شود. مصرف میوه‌ها و سبزیجات از کم آبی و یبوست پیشگیری می‌کند، از میوه‌های آبدار مانند هندوانه، خیار، پرتقال، انگور و سیب استفاده کنید این مواد غذایی جایگزین طبیعی آب و املاح است، ضمنا میوه‌های خشک مثل خرما به بدن انرژی فوری می‌ رساند و همچنین کشمش، برگه زردآلو و انجیر خشک به دلیل فیبر بالا برای گوارش مفید است.

رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه، تأمین انرژی مورد نیاز برای زائران را ضروری دانست و تصریح کرد: مناسک حج مانند طواف، سعی و رفت‌وآمدهای طولانی به انرژی مداوم نیاز دارد، بنابراین مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده و پروتئین‌های سالم از خستگی زودرس جلوگیری می‌کند.

 دکتر اباصلتی خاطرنشان کرد: وعده‌های غذایی سبک و پرانرژی را انتخاب کنید، در وعده صبحانه نان سبوس دار، پنیر کم‌نمک، گردو، عسل، خرما یا نان سبوس دار و تخم‌مرغ آب‌پز بهترین گزینه است. در وعده ناهار و شام، حلیم گندم به دلیل دارا بودن ترکیبات زیاد پروتئین و کربوهیدرات، برنج کته با گوشت کم‌چرب و خورشت سبزیجات و سوپ جو با عدس و هویج به دلیل هضم آسان و مغذی بودن، انتخاب‌های غذایی مناسبی هستند ضمن اینکه از مصرف غذاهای سرخ‌کرده، فست‌فود و پرادویه گوشت‌های فرآوری‌شده مثل سوسیس، کالباس پرهیز نمایند.

وی مصرف میان‌وعده‌های ضروری مانند مغزهای خام بادام، پسته و فندق، میوه‌های خشک یا تازه، بیسکوئیت سبوس‌دار یا نان خشک برای مواقع اضطراری را بسیار مناسب دانسته و توصیه کرد: زائران پرخوری نکنند و اگر تحت رژیم یا پرهیز غذایی خاصی هستند، بر آن پایبند باشند. با توجه به اینکه در کاروان‌ها به مقدار کافی غذا و مواد خوراکی وجود دارد به هیچ وجه از بیرون کاروان به ویژه از دست‌فروش‌ها غذا تهیه نکنند. برخی از زائران به منظور روزه‌داری، غذای شب خود را به اتاق می‌برند تا هنگام سحر از آن استفاده کنند اما این عمل خطر بروز مسمومیت‌های غذایی را بالا می‌برد. در این موارد با مدیر کاروان هماهنگی کنید تا در صورت امکان هنگام سحر، غذای گرم در اختیار شما قرار دهد، درصورتی که این کار برای کاروان مقدور نبود، پیشنهاد می‌شود از مواد غذایی غیرپختنی سالم استفاده شود.

دکتر اباصلتی گفت: موز از میوه‌های رایجی است که برای زائران تهیه می‌شود اما نباید در مصرف آن زیاده‌روی کرده و از خوردن موزهای کال پرهیز نمایند زیرا موز کال ضمن ایجاد یبوست، حساسیت‌ها را تشدید می‌کند و استفاده از سیب ، به ویژه در زمان ابتلا به گرفتاری‌های تنفسی توصیه می‌شود زیرا این میوه موجب تسریع در ترمیم سلول‌های تخریب شده تنفسی می‌شود.

وی با بیان اینکه بعضی از زائران در روزهای آخر سفر، ‌مواد غذایی را که از ایران آورده‌اند از ساک‌های خود بیرون آورده و استفاده می‌کنند، ادامه داد: چه بسا این مواد در داخل ساک‌ها و هوای گرم عربستان فاسد شده و در صورت مصرف، موجب بروز مسمومیت شوندضمن اینکه در ایام تشرف ممکن است برای شما غذاهای حاضری بدون گوشت تدارک دیده شود زیرا برای آن ایام سالم‌ترند و سلامت شما را برای ادامه اعمال تضمین می‌کنند.

رئیس گروه بهبود تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: کسانی ‌که مبتلا به بیماری قند هستند از پرخوری و مصرف نوشابه، آب میوه‌های صنعتی، خاکشیر ، عسل و مواد شیرین اجتناب کنند. پیشنهاد می‌شود این افراد در موارد ضروری فقط از نوشابه‌های رژیمی آن هم نه به مقدار زیاد استفاده کنند. همچنین افرادی که مبتلا به نارسایی کلیه هستند به خصوص افراد دیالیزی باید در مصرف گوشت قرمز، شیر و میوه که سرشار از پتاسیم هستند حد تعادل را رعایت کنند. بیش از 90 درصد پتاسیم غذا جذب می‌شود و پتاسیم برای این افراد سم است.

دکتر اباصلتی افزود: کسانی که فشارخون یا چربی خون بالا دارند از مصرف غذاهای چرب یا نمک‌دار اجتناب کنند. حتی‌الامکان کره را از رژیم غذایی روزانه خود حذف کنند.غذاهایی شامل ادویه‌ها، ترشی‌ها، آجیل شور، سس، رب گوجه‌فرنگی ، سس سویا و خردل ، نان‌های نمکی، کنسرو ماهی تن، آب خورش، آبگوشت و چیپس سیب‌زمینی برای مبتلایان به پرفشاری خون غیرمجاز هستند و پیشنهاد می‌شود حتی در صورت سرو شدن در کاروان، اکیداً از خوردن آنها اجتناب شود و در برخی موارد که خورش‌ها با روغن زیاد سرو می‌شوند، آنرا مصرف نکنند .

وی برای رفع مشکل یبوست توصیه کرد: زائرین خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها را در کنار خوردن غذاهای مرسوم در وعده‌های غذایی مانند برنج، گوشت و کره مدنظر داشته و خوردن آب فراوان در فاصله بین وعد‌ه‌های غذایی (نه بین غذا) را فراموش نکنند و حتی‌الامکان از خوردن نوشابه خودداری کنند.

دکتر اباصلتی گفت: در طول حج، مصرف فیبرهای غذایی که نقش مهمی در اجابت مزاج دارند به دلیل محدودیت مصرف سبزیجات و صیفی‌جات و استفاده از نان‌های بدون سبوس به شدت کاهش پیدا کرده و احتمال یبوست را افزایش می‌دهند. چنانجه زائران خوردن موزهای نارس را بر خوردن میوه‌های پر فیبر ترجیح دهند، کم‌تحرک باشند، آب کم بنوشند، چای‌شان را غلیظ کنند و نوشابه‌های سیاه را که معمولاً حاوی کارامل یا قند سوخته است، بنوشند؛ این شرایط بدتر می‌شود.

وی افزود: زائرانی که به دلیل مشکلات گوارشی از جمله نفخ شکم، دارو استفاده می‌کنند، لازم است به اندازه یک ماه دارو به همراه خود داشته باشند. از خوردن غذاهای چرب و همچنین شیر خودداری کرده و از دراز کشیدن بلافاصله پس از غذا پرهیز نمایند و برای پیشگیری از اسهال، از خوردن هرگونه مواد و میوه‌های خارج از چرخه غذایی کاروان‌ها خودداری کنند.

مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: استان‌های کشور در میزان نرخ باروری کلی به سه دسته افزایشی، کاهشی و بدون تغییر تقسیم شده که خراسان رضوی و دانشگاه علوم پزشکی مشهد جزء استان‌ها و مناطقی بوده که کاهش نرخ باروری و موالید را داشته است.

به گزارش وب دا ،دکتر محمد احمدیان در نشست خبری به مناسب بزرگداشت هفته ملی جمعیت سال ۱۴۰۴ در جمع خبرنگاران افزود: نرخ باروری کل در خراسان رضوی در سال ۱۴۰۱، ۱.۷۹ و در سال ۱۴۰۲، ۱.۷۸ بوده که کاهش یافته است.

وی ادامه داد: همچنین تعداد موالید در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال ۱۴۰۱، ۷۳ هزار و ۴۵۶ نوزاد و در سال ۱۴۰۲، ۷۳ هزار و ۱۷۸ نوزاد بوده که شاخص موالید هم کاهشی بوده است.

مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: نرخ باروری کل در ایران در سال ۱۹۹۰ حدود ۳.۹۵ بوده که این شاخص در سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ به ۱.۳۶ کاهش یافته و نرخ رشد جمعیت در ایران منفی شده است.

دکتر احمدیان افزود: این در حالی است که نرخ باروری کلی مطلوب و استانداراد برای داشتن جامعه ای پویا باید بالای ۲.۵ باشد.

وی ادامه داد: اگر شاخص باروری کل زیر ۱.۱ بیاید وارد چاله جمعیتی خواهیم شد به گونه‌ای که در ۱۰۰ سال آینده هیچ رشدی در جمعیت کشور نخواهیم داشت.

مدیر جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: هم اینک کشور نخست با چالش نرخ منفی رشد جمعیت و سپس با پدیده سالمندی مواجه است و با توجه به این که جامعه ما به لحاظ سلامت در وضعیت مطلوب قرار دارد امید به زندگی افزایش یافته است.

احمدیان افزود: بر اساس آمار سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۰ جمعیت کشور سالمند بالای ۶۰ سال هستند که پیش بینی می شود این آمار در سال ۱۴۱۰ به مرز ۱۵ درصد و در سال ۱۴۲۰ به ۱۹.۵ درصد و در سال ۱۴۳۰ به بیش از ۲۶ درصد برسد.

وی اضافه کرد: در این صورت با جامعه سالمندی مواجه می‌شویم در حالی که زیرساختهای ارایه خدمات به جامعه سالمندی فراهم نشده است.

۵۰ درصد زایمان‌ها در کشور و مشهد سزارین است

عضو هیات علمی گروه بهداشت باروری دانشکده پرستاری و مامایی مشهد نیز در این نشست با بیان این که در کشور و علوم پزشکی مشهد ۵۰ درصد زایمان‌ها سزارین بوده، در حالی که آمار جهانی آن بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است گفت: از هر ۲ زایمان یک زایمان سزارین است که باید در جهت ترویج زایمان طبیعی گام برداریم.

دکتر صدیقه عبدالله‌پور افزود: وقتی میزان سزارین افزایش پیدا می‌کند، درصد بارداری‌های موفق کاهش می‌یابد و باید مادران را تشویق به انجام زایمان طبیعی کنیم و باید این نوع زایمان در جامعه ترویج یابد.

 وی ادامه داد: طبق موارد به اثبات رسیده، بارداری و شیردهی با فواید بسیاری همراه بوده و نقش موثری در کاهش ابتلا به انواع سرطان‌ها دارد که کاهش سرطان‌های پستان، تخمدان و رحم، کاهش سقط‌های غیرعمد، کاهش فیبروم های رحمی و کاهش استرس و اضطراب بانوان از جمله فواید آن است.

رئیس گروه بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد از برگزاری جلسه آموزشی برنامه پیشگیری و مراقبت تالاسمی با مشارکت بنیاد ژنتیک خراسان رضوی خبر داد.

دکتر بابک اقبالی افزود: این جلسه آموزشی به مناسبت گرامیداشت روز جهانی تالاسمی با شعار "حفظ فرصت فرزندآوری سالم برای زوجین ناقل تالاسمی با غربالگری زمان ازدواج "و حضور پزشکان و کارشناسان برنامه تالاسمی و مشاوره ژنتیک مراکز بهداشت پنجگانه مشهد و شبکه های بهداشت و درمان شهرستان تابعه دانشگاه برگزار گردید.

وی اظهارکرد: برنامه تالاسمی با هدف غربالگری زوجین ناقل تالاسمی و شناسایی زوجین نیازمند مراقبت، پیشگیری از بروز موارد جدید بیمار تالاسمی ماژور، مشاوره ژنتیک زوجین ناقل تالاسمی در جهت فرزندآوری سالم اجرا می شود.

دکتر زهرا بدیعی هیأت علمی دانشگاه و متخصص هماتولوژی اطفال دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز با بیان اینکه ایران یکی از بهترین برنامه ریزی های پیشگیری از تالاسمی را دارد، تصریح کرد: در زمان شروع پایلوت این برنامه در سال 75 میزان 8درصد درآمد بهداشت و درمان صرف بیماران تالاسمی می گردید و اگر برنامه پیشگیری تالاسمی اجرا نمی شد سالانه 1200 بیمار جدید تالاسمی به جمعیت بیماران افزوده می شد و با ادامه آن 50 درصد هزینه بهداشت و درمان بایستی صرف بیماران تالاسمی می گردید.

وی اهمیت برنامه تالاسمی برای پیشگیری از تولد موارد جدید تالاسمی را به نفع بیماران نیز دانست که موجب تأمین بهتر فرآورده های دارویی و خونی، تخت بستری و داروی آهن زدا و... می گردد و خاطر نشان کرد: آنمی فقرآهن شایعترین آنمی تغذیه در دنیا و کشور ما است که درمان دارویی آن با دوز مناسب و مدت حداقل 6‏-4 هفته بایستی ادامه یابد.

در ادامه آقای رضایی کارشناس برنامه تالاسمی معاونت بهداشت دانشگاه نیز گفت: در ابتدای شروع برنامه غربالگری تالاسمی در سال 70 تا 75 به زوجین پیشنهاد عدم ازدواج و عدم فرزندآوری داده می شد اما با پیشرفت خدمات تشخیص ژنتیک و آزمایشات پیش از تولد، این توصیه ها منسوخ شده است و برنامه تالاسمی با سه استراتژی غربالگری در زوجین متقاضی ازدواج، شناسایی و تحت پوشش قرار دادن خانواده های دارای فرزند تالاسمی ماژور، شناسایی زوجینی که قبل از سال 76 ازدواج کرده و غربالگری تالاسمی نشده اند در حال پیگیری و اجرا می باشد.

شایان ذکر است مرور دستورالعمل برنامه پیشگیری و کنترل بروز بیماری بتا تالاسمی ماژور، بررسی شاخص های فرآیندی برنامه، بررسی مشکلات اجرایی در روند ارجاع زوجین به آزمایشگاه های ژنتیک، نحوه همکاری با سازمان بهزیستی و کمیته امداد در جهت اجرای برنامه و پاسخ به سوالات همکاران توسط اساتید و هماتولوژیست منتخب برنامه از موضوعات مطرح شده در این جلسه آموزشی بود. 

مدیر گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اظهار کرد: تغذیه مورد نیاز کودک متناسب با سن او تغییر می کند بنابراین تغذیه کودک باید با مواد اولیه در دسترس که امکان تهیه آن برای خانواده وجود دارد فراهم شود .

دکتر زهرا اباصلتی، در گفتگو با وب دا با اشاره به اینکه شير مادر تا پايان شش ماهگي به تنهايي و بدون اضافه كردن هر نوع غذاي كمكي براي رشد طبيعي شيرخوار كافي اسـت، خاطر نشان کرد: بعـد از شـش ماهگـي نيازهاي غذايي شيرخوار فقط با شير برآورده نمي شود و بايد علاوه بر شير، غذاهاي نيمه جامد را نيز براي او شروع كرد.

وی با تأکید براینکه مناسب ترين غذاها براي تغذيه تكميلي، غذاهايي هستند كه مقوي و مغذي ، متناسب با سن كودك ،  تازه و بدون آلودگي  و با مواد اوليه در دسترس که  امكان تهيه آن براي خانواده وجود داشته باشد، تهیه شود، گفت: هفته اول ماه هفتم تولد كودك، سن شروع تغذيه تكميلي است، ولي چنانچه بین 4 تا 6 ماهگی با وجود تلاش والدين و كاركنان بهداشتي منحني رشد كودك نشان دهنده رشد نامناسب كودك باشد، مي توان غذاي كمكي را شروع كرد.

دکتر اباصلتی با اشاره به اینکه مواد غذايي را چه از نظر مقدار و چه از نظر نوع، تدريجاً به رژيم غذايي شيرخوار اضافه كنيد، گفت: از يك نوع غذاي ساده شروع شود وكم كم مخلوطي از چند نوع غذا به كودك داده شود و از مقدار كم شروع و به تدريج بر مقدار آن افزوده شود.

وی ادامه داد: بين اضافه كردن مواد غذايي مختلف حدود 5 تا 7 روز فاصله در نظر گرفته شود و اوليــن غذايي كه به كودك داده مي شود، بايدكمي غليظ تر از شير تهيه شود و سپس به تدريج غذاهاي نيمه جامد و جامد داده شود؛ علاوه براین  غذاها با قاشق و مايعات با ليوان به شيرخوار داده شود و هنگام دادن غذاهاي نيمه جامد و جامد، شيرخوار در وضعيت نشسته قرار گيرد.

دکتر اباصلتی با بیان اینکه  غذاي شيرخوار به مقدار كم و براي يك وعده تهيه  شود و در صورت باقي ماندن غذا، مي توان آن را به مدت 24 ساعت در يخچال نگه داري کرد، در غير اين صورت آن را بايد در فريزر گذاشت، اظهار کرد: غذاي نگه داري شده فقط به مقدار مصرف يك وعده كاملاً داغ شود و پس از خنك كردن به كودك داده شود.

دکتر اباصلتی تأکید کرد: تا يك سالگي به غذاي كودك نمك اضافه نشود ولي پس از يك سالگي کمي نمك (نمك يددار تصفیه شده) به غذاي شير خوار مي توان اضافه نمود علاوه براین سبزي ها قبل از مصرف كاملاً شسته و بلافاصله پس از خرد كردن به غذا اضافه شود؛ مصرف حتي مقدار كمي گوشت در سوپ کودک، ارزش غذايي را افزايش مي دهد، بدين منظور هرنوع گوشت مانند گوسفند، گوساله، مرغ و ماهي كه در دسترس خانواده است مصرف شود.

وی با بیان اینکه در دستور تهيه بعضي از غذاها مقداري كره يا روغن به هنگام طبخ و مقداري ديگر به هنگام غذا دادن به كودك اضافه شود، عنوان کرد: در مورد كودكاني كه روند رشدشان خيلي بيشتر از طبيعي است، مقدار مصرف روغن يا كره را در غذاي كودك كمتر گرديده و برعكس اگر كودك تأخير رشد دارد كمي بيشتر روغن يا كره به غذاي او اضافه شود.

وی اظهار کرد: کودکان  از يك سالگي به بعد، علاوه بر غذاهايي كه خوردنشان را در سال اول زندگي ياد گرفته اند، بايد از غذاي سفره خانواده نيز استفاده كنند. اين كودكان رشد سريع دارند و مقاومت كافي در مقابل بسياري از بيماري ها را هم ندارند و دندان هايشان نيز كامل نشده است. بنابراين بايد در غذا دادن به آن ها، رعایت اصولی مانند غذاهای كم حجم، پرانرژي و زود هضم و به دفعات زیاد مورد تأکید قرار گیرد.

وی با بیان اینکه علاوه بر اين، ميزان رشد و فعاليت كودكان در سنين يك تا دو سالگي با كودكان سه ساله و بيشتر با هم فرق دارد و بايد هنگام تغذيه آنان، اين موضوع را نيز در نظر گرفت، ابراز کرد: كودك يك تا دو سال رشد سريع و فعاليت زياد دارد و در نتيجه به غذاي بيشتر نياز دارد. ولي از سوي ديگر حجم معده اش كم و دندان هايش نيز كامل نيست، لذا  ضروری است در تغذيه او علاوه بر استفاده از شير مادر، 5 تا 6 بار در شبانه روز به او غذا بدهيد و  غلاتي كه كودك قدرت جويدن آن ها را دارد مانند برنج به صورت كته هاي مختلف مخلوط با سبزي ها، حبوبات و گوشت هاي نرم به او بدهيد.

وی ادامه داد: اگر كودك مبتلا به يبوست است در تهيه سوپ او، علاوه بر سبزي ها (سيب زميني، هويج، كدو، فلفل سبز، سبزي هاي برگي و ...) از برگه هلو، زردآلو و آلو به مقدار كم استفاده كنيد؛ غذاي كودك را تميز و كاملا پخته تهيه كنيد و پس از خنك كردن به او بدهيد.

دکتر اباصلتی با اشاره به اینکه باقيمانده غذا ی کودک را در يخچال و يا فريزر نگه داري كنيد، ابراز کرد: به كودك كمك كنيد خودش غذا بخورد و اطمينان حاصل كنيد كه فقط آب خورش و آب گوشت را نخورد، قبل از اين كه فلفل، ادويه و يا چاشني هاي تند را به غذاي خانواده اضافه كنيد، غذاي او را برداريد.

وی تأکید کرد: وقتـي مي خواهيـد گوشت، مرغ يا ماهي به كودك بدهيد، آن را تكه تكه كرده و استخوان ها و تيغ هاي آن را بگيريد و  مايعات را هميشه با قاشق يا فنجان به او بدهيد.